11/7/08

Ισραέλ Γκαλβάν, «Yo no mataria»


Στις ταυρομαχίες που διεξάγονται στην «Αρένα» του διάσημου Ισπανού χορογράφου, το ρόλο του ταύρου θα τον έχουμε εμείς, το κοινό. Ο Ισραέλ Γκαλβάν μας προκαλεί μέσα από μια τολμηρή φιέστα θανάτου.

Από τη Νίκη Ορφανού

Είναι πολυβραβευμένος Ισπανός χορευτής και χορογράφος. «Είναι ο παλιότερος από τους νέους χορευτές», λένε πολλοί ομότεχνοί του, και όχι άδικα. Γιατί ο Ισραέλ Γκαλβάν, σε αντίθεση με άλλους καλλιτέχνες της γενιάς του, δεν σταματά να γυρίζει πίσω στις παραδοσιακές… αξίες της πόλης του, της Σεβίλλης, στις ταυρομαχίες και το φλαμένκο. Πάντα όμως με ένα ερωτηματικό. Πάντα με την επιθυμία μιας νέας προσέγγισης, μιας νέας αρχής. «Προσωπικά, σιχαίνομαι τα κλισέ – και όταν η παράδοση μοιάζει μ’ ένα τσουβάλι από κλισέ, τότε σιχαίνομαι και την παράδοση. Αλλά δεν θα δηλώσω μεταμοντέρνος μόνο από μόδα», λέει αίφνης.

Στην χώρα μας ο Γκαλβάν έρχεται για πρώτη φορά (όχι χωρίς κάποιο άγχος, όπως ομολογεί), για να παρουσιάσει ένα από τα πιο γνωστά του θεάματα: την «Αρένα». Σ’ αυτή ξετυλίγει, μέσα από έξι διαφορετικές χορογραφίες, τον εντυπωσιακό, τολμηρό, βάρβαρο, παράξενο και αντιφατικό κόσμο των ταυρομαχιών, που εμπεριέχει ταυτόχρονα την τέχνη και το θάνατο, σαν να είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Αντικείμενο του πόθου του Γκαλβάν στην «Αρένα» δεν είναι ο ταυρομάχος αλλά ο ταύρος: είναι η δική του ζωική και καλλιτεχνική υπόσταση αυτή που θέλει να αναδείξει ο Ισπανός χορογράφος, είναι το δικό του σύμπαν αυτό που θέλει να συνθέσει, μέσα από το χορό, τη μουσική και -γιατί όχι;- την ποίηση…

H «Αρένα», που θα παρουσιάσετε στην Αθήνα, είναι μια δουλειά εμπνευσμένη από τις ταυρομαχίες. Ποια είναι η φιλοσοφία του θεάματος αυτού;

Η «Αρένα» είναι μια δουλειά αφιερωμένη στον σύμπαν του ταύρου. Η ιδέα είναι η ακόλουθη: εγκλωβίζομαι μέσα σε 6 χορογραφίες, σαν να ήμουν εγκλωβισμένος μέσα στην αρένα με 6 ταύρους. Ο κάθε ταύρος και η κάθε χορογραφία είναι διαφορετική. Ανάμεσα στις σκηνές υπάρχουν ακουστικά και οπτικά ιντερλούδια, με την εικόνα του Ενρίκε Μορέντε να διαβάζει ποίηση αφιερωμένη στις ταυρομαχίες. Αυτό που μ’ ενδιαφέρει να δείξω το σύμπαν του ταύρου τόσο από καλλιτεχνικής, όσο και από φιλοσοφικής πλευράς. Και, βέβαια, και τη ζωώδη πλευρά…

Τη ζωώδη πλευρά του ταύρου ή του ταυρομάχου; Γιατί οι υποστηρικτές των δικαιωμάτων των ζώων στην Ευρώπη μιλούν για ωμή βία απέναντι στους ταύρους. Ποια είναι η γνώμη σας;

Συμφωνώ, η ταυρομαχία είναι μια σφαγή

ζώων. Εγώ δεν θα σκότωνα και, όπως συνηθίζουμε να λέμε στην Ισπανία, «Yo no mataria». Αλλά στην τέχνη της ταυρομαχίας, αν δεν σκοτωθεί το ζώο, αυτή δεν θα ήταν πιστευτή. Εγώ μεγάλωσα σ’ ένα κόσμο όπου το ζητούμενο ήταν να πλησιάσουμε τον ταύρο μετρόπο λιγότερο βάρβαρο. Και όχι μόνο τονταύρο. Παλαιότερα δεν υπήρχε στη χώρα προστασία για κανένα ζώο, ούτε καν για τα άλογα. Τώρα αυτό έχει αλλάξει. Η ισπανική κοινωνία κατάλαβε ότι η τακτική αυτή -ή η έλλειψη οποιασδήποτε τακτικής- απέναντι στα ζώα ήταν μια βαρβαρότητα. Πιστεύω ότι όταν θα έρθει η στιγμή που η επόμενη γενιά θα πει ότι και αυτό που έχει απομείνει στη χώρα, οι ταυρομαχίες δηλαδή, είναι επίσης μια βαρβαρότητα. Παρ’ όλα αυτά, όσο περισσότερο εμβαθύνει κανείς στο σύμπαν του ταύρου τόσο περισσότερο το κατανοεί και συνειδητοποιεί ότι ο θάνατός του δεν είναι τσάμπα. Όσο περισσότερο διαβάσει κανείς για τη φιέστα, τόσο περισσότερο την καταλαβαίνει. Η Ισπανία και οι ταυρομαχίες, άλλωστε, είναι κομμάτι της Ευρώπης. Και ο θάνατος είναι κομμάτι της ζωής.

Πιστεύετε ότι η τέχνη είναι μια απάντηση στο θάνατο;

Δεν πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να αναστήσει το βιολογικό σώμα, αλλά, ναι, πιστεύω ότι μπορεί να αναστήσει από συναισθηματικούς θανάτους. Στην «Αρένα» ο ταύρος μου είναι το κοινό. Αυτόν προκαλώ. Πάντως, μπορούμε να πούμε ότι η δουλειά μου εξετάζει την ιδέα του θανάτου ως γιορτή, ως φιέστα. Εξετάζω τις καλλιτεχνικές παραμέτρους τού να σκοτώνεις, προς τέρψιν του κοινού.

«Προσφέρουμε φλαμένκο στους τουρίστες»

Το άλλο βασικό συστατικό της «Αρένας» είναι το φλαμένκο. Ποια η μεταξύ τους σχέση;

Λεγόταν πάντα ότι το φλαμένκο αγαπάει τις ταυρομαχίες και το αντίθετο. Υπήρχε μια επικοινωνία ανάμεσα στους δύο αυτούς κόσμους. Δεν είναι τυχαίο ότι έγιναν και τα δυο τα … ορεκτικά που προσφέρουμε στους τουρίστες. Αλλά το φλαμένκο, όπως και οι ταυρομαχίες, είναι κάτι πολύ περισσότερο απ’ αυτό. Έχουν γίνει πολλές δουλειές εδώ στην Ισπανία που συνδυάζουν αυτά τα δύο. Εγώ όμως ήθελα με την «Αρένα» να μην το κάνω επιφανειακά. Να μη δώσω την οπτική του torero, αλλά του ταύρου…

Αυτά τα δυο φτιάχνουν μια εμπορική συνταγή. Σας ικανοποιεί ή σας ενοχλεί αυτό;

Δεν θεώρησα ποτέ τη δουλειά μου εμπορική. Αλλά αν αυτή η αίσθηση του εμπορικού μπορεί να μου απλουστεύει τη ζωή, να φέρνει και στις παραστάσεις μου κοινό που δεν θα έμπαινε αλλιώς στον κόπο, δεν με πειράζει.

Πόσο «παραδοσιακό» είναι το δικό σας φλαμένκο;

Είναι παραδοσιακό, στο βαθμό που προέρχεται από τη σχέση με την οικογένειά μου, από το μεγάλωμά μου, από τις ρίζες μου. Ξεκίνησα μέσα σε έναν κόσμο του φλαμένκο που ξεχείλιζε από... ορθόδοξους πιστούς. Χρειάστηκε να ψάξω για να βρω τη δική μου προσωπικότητα μέσα σ’ αυτό. Είναι λίγο αστείο: για τους περισσότερους, κυρίως για όσους δεν ξέρουν καλά τη δουλειά μου, αυτό που κάνω με το φλαμένκο είναι εντελώς μεταμοντέρνο. Κάποιοι διασκεδάζουν απίστευτα με τον τρόπο που -θεωρούν ότι- μεταχειρίζομαι την παράδοση της χώρας, άλλοι σοκάρονται. Αλλά η αλήθεια είναι ότι πρέπει πάντα να επιστρέφω και να ψάχνω μέσα μου για το παραδοσιακό φλαμένκο. Δεν μπορώ να αποκοπώ απ’ αυτό. Πάντως, δεν εξαντλούνται στο φλαμένκο οι αναφορές μου. Μου αρέσουν πολλά και διαφορετικά είδη μουσικής. Μου αρέσει να πηγαίνω σινεμά και στο θέατρο, να διαβάζω λογοτεχνία και να βλέπω εικαστικές δουλειές. Από όλα αυτά παίρνω τις ιδέες μου.

Παρουσιάσατε την «Αρένα» για πρώτη φορά πριν από τέσσερα χρόνια. Την έχετε ξαναδουλέψει από τότε;

Ναι. Δεν άλλαξε πολύ, το κόνσεπτ έμεινε ίδιο, αλλά κέρδισε σε νόημα προσεγγίζοντας περισσότερο την ουσία. Όλα τα επιφανειακά στοιχεία του θεάματος καταργήθηκαν, δεν κράτησα παρά μόνο τα ουσιαστικά πράγματα.

«Δεν χορεύω για διασκέδαση, ζω από αυτό»

Σας είναι εύκολο να χορογραφείτε τον εαυτό σας;

Από τη μια πλευρά, μου είναι εύκολο γιατί θεωρώ ότι με ξέρω καλά. Από την άλλη, όμως, δεν καταφέρνω πάντα να φτάσω εκεί όπου θα ήθελα, αφού το πνεύμα υπερισχύει πάντοτε του σώματος. Δεν είναι κακό αυτό. Έτσι ο χορευτής Γκαλβάν αντιστέκεται στο χορογράφο Γκαλβάν, τον βασανίζει, τον κρατάει σε εγρήγορση. Τον αναγκάζει να ξεκινά πάντα από την αρχή –και να είναι ελεύθερος. Από την άλλη, ο χορογράφος Γκαλβάν αναγκάζει το χορευτή Γκαλβάν να γίνεται ηθοποιός, και πάλι χορευτής, και τα δυο μαζί. Δεν ξέρω πού θα πάει αυτό, δεν ξέρω τι θα είμαι εγώ σε δέκα χρόνια από τώρα. Αλλά αυτό δεν με χαλάει καθόλου.

Είναι η ψυχαγωγία ο στόχος της δουλειάς σας ή υπάρχει κάτι παραπάνω;

Δεν χορεύω για να διασκεδάζω. Ζω απ’ αυτό. Αν είχα πολλά χρήματα, μπορεί και να μη χόρευα. Όμως δεν θα ήμουν μια προσωπικότητα πλήρης εάν δεν χόρευα και εάν δεν δίδασκα το χορό μου. Απ’ την άλλη πλευρά, αν με ρωτάτε για το κοινό, αν στόχος της δουλειάς μου είναι η ψυχαγωγία του κοινού, θα σας έλεγα ότι είναι. Θέλω να περνάει καλά ο κόσμος που έρχεται στα θεάματά μου. Αν παίρνει κάτι παραπάνω; Φυσικά, ακόμα κι όταν δεν το ξέρει. Μήπως μπορεί να κάνει αλλιώς;

Είναι η πρώτη φορά που έρχεστε στην Ελλάδα για να παρουσιάσετε τη δουλειά σας σε ένα άγνωστο σε σας κοινό. Νιώθετε λιγάκι άγχος;

Ναι, νιώθω άγχος κάθε φορά και σε κάθε καινούργιο μέρος. Γιατί η ιδέα που έχει το κοινό -κυρίως το ξένο κοινό- για το φλαμένκο τρέφεται συχνά από κλισέ. Έτσι όταν το κοινό βλέπει το χορό μου, εκπλήσσεται και με την καλή και με την κακή έννοια. Και πάντα έχω αυτή την αμφιβολία μέσα μου.

Δεν υπάρχουν σχόλια: