30/5/09

Ο Καραγκιόζης φεστιβαλιστής

Από τη Νάντια Δρακούλα

O κινέζος αυτοκράτορας Γου της δυναστείας των Χαν, περί το 200
π.X., έχασε την αγαπημένη του γυναίκα. Aπαρηγόρητος, ζήτησε από ένα μάγο να καλέσει το πνεύμα της. Tότε εκείνος δημιούργησε το είδωλό της μέσα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο όπου πρόβαλε ένα μεγάλο σχέδιο με την εικόνα της πάνω σε ένα πανί. Έτσι ξεκίνησε η τέχνη του θεάτρου των σκιών.
Στη συνέχεια, οι Kινέζοι, μεθοδικοί, το εξέλιξαν χάρη στην προσθήκη καινούργιων στοιχείων: ζωγραφική και χαρακτική, μουσική και μιμική ενώθηκαν προκειμένου το νέο είδος να γίνει όλο και πιο ελκυστικό. Iδίως οι φιγούρες της νέας τέχνης θεωρήθηκαν ασύγκριτες σε φινέτσα και λεπτοδουλειά. Τις επεξεργάζονταν με κοφτερά μαχαίρια σε δέρμα γαϊδάρου. Oι φιγούρες είχαν
ύψος 33 πόντους και αποτελούνταν από 11 κομμάτια. Το πανί προβολής ήταν φτιαγμένο από χαρτί βατόμουρου ή καθαρή άσπρη γάζα, τεντωμένη πάνω σε ένα σκελετό μπαμπού γύρω στα οκτώ μέτρα. Το κυριότερο στοιχείο στις παραστάσεις του Θεάτρου Σκιών ήταν το θρησκευτικό. Αυτοί που υποδύονταν τις φιγούρες ήταν ιερείς, οι λεγόμενοι ντάλαγκ, και οι ιστορίες των έργων τους είχαν συνήθως να κάνουν με θεότητες και δράκους. Οι παραστάσεις διαρκούσαν μέχρι και τέσσερις ώρες!
Δυτικότερα της Άπω Ανατολής, το Θέατρο Σκιών θα σταθεί στην Περσία και στην Αίγυπτο. Στις αρχές του 20ού αιώνα, τα πρώτα γραμμένα θεατρικά κείμενα δείχνουν ανάπτυξη του συγκεκριμένου είδους σε μεγάλα αραβικά κέντρα, τη Βαγδάτη και τη Δαμασκό. Αργότερα, στην Αλγερία, οι κάτοικοι διασκεδάζουν με ένα φοβερό τύπο πατριώτη και «αντιστασιακό», που την έπεφτε στα ίσα στους αποικιοκράτες Γάλλους. Το όνομά του ήταν Καραγκούς.

Η ΓΝΩΡIΜIΑ ΣΤΟ ΣΑΡAΪ
Στον μουσουλμανικό κόσμο το Θέατρο Σκιών θα δημιουργηθεί για να εκφράσει το μυστήριο της δημιουργίας του κόσμου και κάποιοι Άραβες θα το χρησιμοποιήσουν ως προπαγάνδα για τα μουσουλμανικά δόγματα. Οι Τούρκοι της Κεντρικής Ασίας τον 13ο αιώνα θα μεταφέρουν το Θέατρο Σκιών στα δυτικά της χώρας τους και θα το ονομάσουν Κογκουρτσάκ, Καβουρτσάκ και Κομπαρτσούκ. Σε αυτές τις περιοχές και γύρω στα μέσα του 17ου αιώνα γεννήθηκε ο θρύλος του Καραγκιόζη. Οι ιστορίες θέλουν τον Καραγκιόζη και τον Χατζηαβάτη να γνωρίζονται στην Προύσα.
Ο Χατζηαβάτης ήταν εργολάβος οικοδομών και ανέλαβε να χτίσει το σαράι του πασά της Προύσας. Πήρε λοιπόν στο γιαπί εργάτες και αρχιμάστορα έβαλε τον Καραγκιόζη που ήταν ένας έξυπνος μαραγκός. Ο πασάς τα έβαλε με τον Χατζηαβάτη γιατί αργούσε να τε-λειώσει το σαράι και τότε αυτός φανέρωσε στον πασά ότι φταίχτης ήταν ο Καραγκιόζης που έλεγε αστεία στους μαστόρους και γελούσαν. Ο πασάς φοβέρισε τον Καραγκιόζη, αλλά εκείνος
εξακολούθησε να γελάει. Τότε ο πασάς διέταξε το θάνατό του. Ο σκοτωμός αυτός ξεσήκωσε τους κατοίκους της Προύσας και ο πασάς για να τους ημερέψει έφτιαξε ένα μνημείο για τον Καραγκιόζη και τον έθαψε με μεγάλες τιμές. Οι ενοχές του όμως τον αρρώστησαν. Οι άλλοι αγάδες για να τον διασκεδάσουν έφερναν στο σαράι τον Χατζηαβάτη να λέει τα χωρατά του Καραγκιόζη. Αυτός δημιούργησε μια χάρτινη φιγούρα, τέντωσε ένα πανί, το φώτισε και ονόμασε την παράσταση Καραγκιόζη.

Ο ΔIΚΟΣ ΜΑΣ ΚΑΡΑΓΚIΟΖΗΣ
Στην Ελλάδα η τέχνη αυτή θα διαδοθεί ευρέως. Μετά την απελευθέρωση από την οθωμανική κατοχή ο μπαρμπα-Γιάννης Μπράχαλης φέρνει τον τούρκικο Καραγκιόζη στο Ναύπλιο, οι παραστάσεις του όμως «ήταν με πολλά βρωμόλογα και πρόστυχες χειρονομίες» και ενοχλούσαν. Οι αντιδράσεις οδηγούν τον Καραγκιόζη του στον Πειραιά, για να συναντήσει το πρώτο φανατικό κοινό του. Την τέχνη ήρθε με τη σειρά του να εξευγενίσει και να εξελληνίσει ο Μίμαρος (Δημήτρης Σαρδούνης), πρώην ψάλτης, με αφετηρία την Πάτρα. Καλλίφωνος, ταλαντούχος σχεδιαστής και ιδιαίτερα οξυδερκής, ο Μίμαρος αλλάζει δραστικά τα πρωτόγονα στοιχεία του Καραγκιόζη. Απαλλάσσει τα κείμενα από τις έντονες βωμολοχίες, αντικαθιστά τον φαλλό με ένα πολύ μακρύ χέρι και δίνει στον κόσμο ένα αξιόλογο καλλιτεχνικό θέαμα. Άνθρωποι όπως ο Μάρκος Ξάνθος και ο Αντώνης Μόλλας θα εξελίξουν την τέχνη και θα την καταστήσουν γνωστή στο λαό.
H συνέχεια είναι γνωστή. O Σωτήρης και, μετέπειτα, ο Eυγένιος Σπαθάρης (που πέθανε στις 9 Μαΐου) ενέταξαν οριστικά τον ήρωα στη σύγχρονη λαϊκή τέχνη. H Γενιά του 1930 θεωρητικοποίησε
αυτή τη λαϊκότητα ενώ, στην πορεία,τον ήρωα οικειοποιήθηκαν λογιότερες καλλιτεχνικές φόρμες –από τον Xατζιδάκι και τον Kάρολο Kουν μέχρι τον Διονύση Σαββόπουλο.

Ρομέο Καστελούτσι: «Στην τέχνη φτάνεις απ’ το φόβο»






Συνέντευξη στην Κάτια Αρφαρά*

Το καλοκαίρι του 2008 ο Ρομέο Καστελούτσι, ως προσκεκλημένος καλλιτέχνης του Φεστιβάλ της Αβινιόν, έκανε πραγματικότητα μια εφηβική επιθυμία του: να δουλέψει πάνω στον Δάντη και τη Θεία Κωμωδία. Στην τηλεφωνική συνομιλία που είχαμε μαζί του ο ιταλός καλλιτέχνης μας μίλησε για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε μέρους της τριλογίας που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, τους δεσμούς του με την Ελλάδα αλλά και τους βασικούς άξονες της δουλειάς του.

Η «Θεία Κωμωδία», λοιπόν, στην Αθήνα...
Επιτέλους! Όλη η δουλειά μου είναι μια συνεχής αναφορά στο αρχαίο θέατρο, αλλά και στους προσωκρατικούς, στα Ελευσίνια μυστήρια, με άλλα λόγια στις ρίζες του ελληνικού πολιτισμού. Τα θέματα της τραγωδίας παραμένουν ανοιχτά, αφορούν άμεσα τον δυτικό τρόπο σκέψης. Δεν αποτελούν αρχαιολογικό μνημείο, αλλά ζωντανές φόρμες. Δεν είναι τυχαίο ότι αφιέρωσα έναν ολόκληρο κύκλο στο τραγικό...

...ούτε και ότι η «Θεία Κωμωδία» έρχεται μετά την «Tragedia Endogonidia».
Ίσως όχι. Τον Δάντη τον απασχολεί το τραγικό της ανθρώπινης ύπαρξης. Αποκάλεσε το ποίημά του Κωμωδία από ταπεινότητα. Πρόκειται, ωστόσο, για μια παράδοξη Κωμωδία. Είναι ένας χώρος όπου δεν υπάρχει ελπίδα. Η Κόλαση αρχίζει με μια τρομερή συμβουλή σε όσους μπαίνουν μέσα της, να εγκαταλείψουν κάθε ελπίδα. Είμαστε στην πραγματικότητα εκτός χρόνου. Η Θεία Κωμωδία έχει να κάνει με την ανθρώπινη κατάσταση, απλώς από μια οπτική γωνία διαφορετική από ό,τι η αρχαία τραγωδία. Αν και ούτε στην ελληνική τραγωδία υπάρχει τελικά ελπίδα. Στο τέλος φθάνουμε στην καταστροφή.

Και στην κάθαρση;
Ναι, και το Καθαρτήριο έχει να κάνει ακριβώς με αυτό. Το πρόβλημα είναι ποιος είναι αυτός που βιώνει την κάθαρση. Ο πρώτος που κάνει λόγο για την κάθαρση είναι ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του. Ο Ευριπίδης είναι όμως τότε ήδη νεκρός. Ο Αριστοτέλης δεν γνώρισε την τραγωδία. Αναφέρεται στην κάθαρση του ήρωα ή του θεατή; Δεν είναι ξεκάθαρο. Ωστόσο αυτή ακριβώς η αμφισημία είναι που με ενδιαφέρει. Το Καθαρτήριο αντικατοπτρίζει τη δομή της αρχαίας τραγωδίας με τρόπο πολύ πιο συγκεκριμένο από τα άλλα δύο μέρη της τριλογίας μου.

Το ψυχολογικό επίπεδο στο Καθαρτήριο είναι ωστόσο πολύ ισχυρό.
Πράγματι, το ψυχολογικό όμως είναι ένα πρώτο επίπεδο. Έχει να κάνει με μια ιστορία οικογενειακή, φοβερή αλλά πολύ κοινή. Έπειτα υπάρχει το θεολογικό επίπεδο, που για μένα είναι, για παράδειγμα, πολύ σημαντικό, αλλά που προϋποθέτει τον απεγκλωβισμό μας από τη ρεαλιστική όψη της ιστορίας. Νομίζω ότι το κοινό θυμώνει με τη συγχώρεση μιας πράξης που δεν συγχωρείται. Η συγγνώμη είναι μια πράξη τραγική και όπως όλες οι τραγικές πράξεις είναι έξω από τον Νόμο. Θα πρέπει ίσως να διευκρινίσουμε ότι η τριλογία μου δεν εικονογραφεί σε καμία περίπτωση τη Θεία Κωμωδία του Δάντη.

Ξεκίνησες ωστόσο από το κείμενο.
Ναι, το κείμενο το μελετώ εδώ και πολλά χρόνια. Όταν διαβάσεις όμως τον Δάντη καταλαβαίνεις ότι δεν είναι δυνατό να αναπαραστήσεις τη Θεία Κωμωδία. Πρόκειται για ένα έργο που πηγαίνει πέρα από την αναπαράσταση. Υπάρχει μία γλωσσική πληθωρικότητα στον Δάντη. Κάθε φράση του σημαίνει άπειρα διαφορετικά πράγματα.

Από την άλλη, είναι ένα ποίημα που έχει γεννήσει πολλές εικόνες στη δυτική εικονογραφία. Από τον Μποτιτσέλι ως τον Μπλέικ, τον Ράουσενμπεργκ…
Βέβαια, ωστόσο πρόκειται κάθε φορά για εικόνες αυτόνομες – μπορείς να δουλέψεις πάνω σε μια μορφή, σε μία ωδή. Το έργο είναι μη αναπαραστάσιμο στην ολότητά του. Το θέμα της μη-αναπαραστασιμότητας είναι θεμελιώδες για μένα. Ο Δάντης είχε άλλωστε μεγάλο πρόβλημα με αυτό. Και οι τρεις τόποι που διασχίζει, η Κόλαση, το Καθαρτήριο, ο Παράδεισος, βρίσκονται έξω από την έννοια της αναπαράστασης, έξω, αν προτιμάς, από τον χρόνο. Παρά τις δυσκολίες, προχώρησε δουλεύοντας με τη φαντασία του. Όπως εκείνος, έτσι κι εγώ μπροστά στο έργο του δούλεψα με τη φαντασία, παίρνοντας μια ελευθερία τόσο απόλυτη που μοιάζει παράδοξη.

Έμεινες όμως πιστός στην εσωτερική δομή του.
Η δομή του Δάντη είναι πάντα εκεί, κρυμμένη, αλλά διαφανής και πάντα ακριβής. Είναι αυτή που επιτρέπει στο έργο να παραμείνει ανοιχτό. Θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με τη δομή του αινίγματος, ακόμη μια φόρμα της αρχαίας τραγωδίας. Το αίνιγμα μπορεί να δεχθεί διαφορετικές ερμηνείες, ωστόσο το σύστημά του, ο πυρήνας του είναι λογικός. Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να βρούμε την απάντηση, έχουμε μπροστά μας μια μορφή συγκεκριμένη, αρμονική. Για όποιον γνωρίζει τη Θεία Κωμωδία θα εντοπίσει ίσως «κόντρα στο φως» κάποιες πολύ συγκεκριμένες αναφορές. Όμως, δεν είναι απαραίτητο να γίνει κάτι τέτοιο. Αυτό που έχει σημασία είναι η εμπειρία που θα έχει κάθε θεατής, ανεξάρτητα από το αν ανατρέξει στον Δάντη ή όχι. Με ενδιαφέρει να συγκινηθεί από την παράσταση. Να βιώσει μια προσωπική αποκάλυψη που θα έχει να κάνει με τη δική του μνήμη, με τη δική του ιστορία, με το δικό του φορτίο. Κάθε έργο τέχνης φέρει τις ζωές των θεατών του, κουβαλά τις προσωπικές ιστορίες τους. Γι’ αυτό πιστεύω πως η πράξη της θέασης είναι πολύ σημαντική. Πρέπει να γίνεται συνειδητά, να ανακαλύπτεται κάθε φορά από την αρχή.

Οι διαφορετικές μορφές της τριλογίας προϋποθέτουν τρεις διαφορετικούς τρόπους θέασης;
Αναπόφευκτα. Θα έλεγα ότι από την Κόλαση και μετά ο θεατής μένει όλο και περισσότερο μόνος. Η Κόλαση είναι μια παράσταση χορική, με τον θεατή να αποτελεί μέρος του χορού. Στο Καθαρτήριο ο θεατής κάνει μόνος το ταξίδι. Τέλος, στον Παράδεισο είναι σχεδόν εγκαταλειμμένος στη φαντασία του. Η εγκατάσταση έχει μια αφετηρία λογοτεχνική, εμπνέεται από τον Νέγρο του Νάρκισσου του Τζόζεφ Κόνραντ. Πρόκειται, ωστόσο, απλώς για μια αφορμή. Το απόλυτο σκοτάδι που κυριαρχεί εδώ μαζί με τον ήχο του νερού δεν είναι παρά μια έκκληση στη φαντασία του θεατή. Παραπέμπει ίσως στο εσωτερικό της μήτρας. Η εικόνα που εμφανίζεται πάντως μέσα στο μαύρο, όταν το μάτι αρχίζει να συνηθίζει στο σκοτάδι, παράγεται από τον ίδιο τον θεατή. Έχει να κάνει αποκλειστικά με την ποιητική δύναμη του βλέμματός του.

Η πρόσβαση του θεατή σε αυτόν τον Παράδεισο είναι ωστόσο περιορισμένη σε λίγα μόνο λεπτά.
Ναι, γιατί ο χρόνος στον Παράδεισο είναι σύντομος, βιολογικός, έχει να κάνει με τις εικόνες που γεννά το ανθρώπινο μάτι. Στο Καθαρτήριο ο χρόνος είναι ψυχολογικός, μπορείς να τον τεντώσεις, να τον συμπυκνώσεις, να τον συναρμολογήσεις με έναν τρόπο θα έλεγα γλυπτικό. Είναι μια ύλη – όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με το φως ή με τον ήχο. Ο ήχος του Σκοτ Γκίμπονς έχει για μένα ένα σώμα, μια παρουσία. Ο χρόνος της Κόλασης, από την άλλη, είναι ο χρόνος ενός χορού, μιας κίνησης, δεν είναι ψυχολογικός. Έχει να κάνει με τις εξόδους και τις εισόδους, με τον ρυθμό. Κάθε μέρος της τριλογίας εμπεριέχει μια διαφορετική ποιότητα του χρόνου. Ο ίδιος ο Δάντης θέλησε άλλωστε να κάνει το ταξίδι του σε τρεις διαφορετικούς χρόνους…

...και σε πρώτο πρόσωπο. Στην Κόλαση βρίσκεσαι ως δημιουργός στο κέντρο της παράστασης. «Γίνεσαι» ο Δάντης;
Πρόκειται για μια συγκεκριμένη αναφορά στη Θεία Κωμωδία. Ο αναγνώστης βλέπει τον Δάντη που βλέπει μορφές, πανοραμικές σκηνές κ.λπ. Βλέπουμε ό,τι βλέπει γιατί βλέπουμε αυτόν. Ο Δάντης λειτουργεί με άλλα λόγια για τον αναγνώστη σαν ένα είδος καθρέφτη που του επιτρέπει να δει αυτό που βλέπει εκείνος. Η παρουσία του είναι στην ουσία μετα-γλωσσική. Έχουμε να κάνουμε με μια πράξη συνειδητοποίησης, αυτοαναφορικής αν θέλεις, από την πλευρά του θεατή. Η μορφή του καλλιτέχνη καταλαμβάνει με τον Δάντη κεντρική θέση στην ιστορία της δυτικής τέχνης. Γίνεται αυτόνομη. Αναλαμβάνει την ευθύνη της καλλιτεχνικής πράξης και μαζί την πιθανότητα του λάθους. Ο Δάντης μιλά για τα όρια της ποίησης και μιλώντας για τα όρια της ποίησης αποκαλύπτει την ίδια την ποίηση. Για μένα αυτή η εμπειρία των ορίων είναι πολύ όμορφη. Γιατί έχει να κάνει με το εύθραυστο του καλλιτέχνη. Στην Κόλαση παίρνω λοιπόν την πρώτη σκηνή της Θείας Κωμωδίας, όταν ο Δάντης βρίσκεται ξαφνικά στο δάσος, φοβάται, σκέφτεται να φύγει και δέχεται την επίθεση των άγριων ζώων. Μόνο με τον φόβο αυτόν μπορεί να ξεκινήσει τελικά το ταξίδι, μπορεί να αρχίσει το έργο τέχνης. Ο Δάντης καταλαβαίνει ότι πρέπει να περάσει από το σκοτάδι – της λευκής σελίδας, της άδειας σκηνής. Ο φόβος είναι ο μόνος τρόπος για να φθάσει κανείς στην τέχνη. Όπως ο Δάντης, έπρεπε λοιπόν να αναλάβω κι εγώ με τη σειρά μου το ρίσκο της παράστασης. Να αναλάβω την ευθύνη που έχω ως καλλιτέχνης.

Η Κόλαση όμως στην οποία μπαίνεις είναι μια παράξενη Κόλαση. Στο κέντρο της δεν βρίσκουμε τον Σατανά αλλά τον Άντι Γουόρχολ.
Είναι μια Κόλαση που γεννιέται από την πείνα για ζωή. Δεν είναι μια Κόλαση συνδεδεμένη με το Κακό ή με τον Σατανά. Ο Γουόρχολ είναι ο καλλιτέχνης που είδε την κόλαση της εποχής μας, όχι στα έγκατα της γης αλλά στην επιφάνεια των πραγμάτων, στο δέρμα των πραγμάτων, στο δέρμα της γλώσσας, στο εύθραυστο της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ο Γουόρχολ στέκεται βέβαια απέναντι στους ανθρώπους της πόλης.
Στην Κόλαση του Δάντη υπάρχει μια μάζα, ένα ποτάμι ανθρώπων. Βλέπουμε χιλιάδες κεφάλια καταδικασμένων να μιλάνε για τη ζωή τους, να προσκολλώνται στη ζωή με μία ανθρωπιά συγκινητική. Η ιδέα της πόλης, η απόφασή μου να δουλέψω με τους κατοίκους της πόλης όπου κάθε φορά η παράσταση παρουσιάζεται, ήταν επομένως πολύ σημαντική. Η σχέση του θεάτρου με την πόλη είναι πρωταρχική για μένα. Δεν είναι τυχαίο ότι η αρχαία τραγωδία είναι μια μορφή τέχνης που γεννήθηκε μέσα στην πόλη, που σκέφτεται την πόλη. Την πόλη ως μια κοινότητα που συνέχει η γλώσσα• ο φόβος και το θαύμα τού να ζούμε μαζί. Πράγματα εξαιρετικά απλά αλλά θεμελιώδη. Το θέατρο είναι για μένα μια πράξη συνειδητοποίησης αυτής της κοινότητας. Αντικατοπτρίζει έναν τρόπο να είμαστε μαζί. Κι αυτό δεν έχει αλλάξει στην ιστορία του θεάτρου. Είμαστε πάντα εκεί, δεν έχουμε μετακινηθεί. Ακόμα και το θέατρο της πρωτοπορίας αναγκάστηκε να αναμετρηθεί με αυτήν τη συνθήκη. Έστω και με τρόπο αρνητικό.

Το θέατρό σου αποκαλείται συχνά «πρωτοποριακό». Αποδέχεσαι αυτόν τον χαρακτηρισμό;
Μα, το θέατρο της πρωτοπορίας έχει πεθάνει εδώ και καιρό! Αυτό που κάνω είναι ένα θέατρο σύγχρονο, ένα θέατρο αυτής της εποχής. Το σίγουρο είναι ότι δεν κάνω ένα θέατρο αναχρονιστικό, ένα θέατρο που εικονογραφεί αναζητώντας το «αληθινό πνεύμα του συγγραφέα». Αλλά αυτό ποιον ενδιαφέρει; Πρόκειται για φιλολογικές ιστορίες, αυτοαναφορικές του εκάστοτε σκηνοθέτη, που στην πραγματικότητα βρίσκονται εκτός χρόνου. Το θέατρο που κάνω απευθύνεται στην καρδιά του θεατή. Δεν πρόκειται για φιλολογία. Το θέατρο δεν είναι φιλολογία και δεν υπήρξε ποτέ φιλολογία, ποτέ. Οι μεγάλοι συγγραφείς γνωρίζανε καλά τους νόμους της σκηνής, τον ρυθμό της. Πάρτε, για παράδειγμα, τον Αισχύλο. Το θέατρο δεν είναι ένας κόσμος φτιαγμένος μόνο από λέξεις, αλλά και από ήχους, από κινήσεις, από αισθήσεις που ο θεατής βλέπει, βιώνει. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια αναπαραγωγή της πραγματικότητας, αλλά με έναν άλλο, παράλληλο κόσμο.


Η Κάτια Αρφαρά είναι ιστορικός τέχνης-θεατρολόγος

Ρομέο Καστελούτσι: Στη σκοτεινή πλευρά




Από την Κάτια Αρφαρά

Τον Ρομέο Καστελούτσι και τους Σοτσίετας Ραφαέλο Σάντσιο τους είδα για πρώτη φορά στην Ταορμίνα το 2001. Ήταν η εποχή που τη συνάντηση για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου διοργάνωνε ακόμα η Ιταλία. Η ομάδα από την Τσεζένα είχε τιμηθεί ένα χρόνο νωρίτερα με το βραβείο για τις Νέες Θεατρικές Πραγματικότητες κι ερχόταν να παρουσιάσει τον Άμλετ, μια παλαιότερη αλλά εμβληματική δουλειά του 1992. Ήδη ο αινιγματικός υπότιτλος της παράστασης, Η βίαιη εξωτερικότητα του θανάτου ενός μαλακίου, προμήνυε πως δεν επρόκειτο ακριβώς για μία νέα ανάγνωση της σαιξπηρικής τραγωδίας. Και πράγματι. Ο Άμλετ του Ρομέο Καστελούτσι ήταν ένας αυτιστικός νέος, επικίνδυνα ευαίσθητος και απελπισμένα βίαιος, έγκλειστος σε έναν χώρο γυμνό, με ένα σιδερένιο κρεβάτι, ένα πιστόλι κι ένα γούνινο αρκουδάκι – μόνος, με έναν λόγο κατεστραμμένο, με λέξεις μισές και άναρθρες κραυγές, χωρίς καμία δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Και ο Άμλετ του Σαίξπηρ; Ήταν εκεί, συρρικνωμένος στον οντολογικό πυρήνα του, μετέωρος ανάμεσα το συνειδητό και το ασυνείδητο, το πραγματικό και το ονειρικό, το ουρλιαχτό και τη σιωπή, το είναι και το μη είναι. Λίγο καιρό αργότερα στο Παρίσι παρακολουθούσα τον Ιούλιο Καίσαρα, που είχε προκαλέσει σκάνδαλο στο Φεστιβάλ της Αβινιόν το 1998, να μετατρέπει τη σκηνή του Οντεόν σε καμένη γη και τους θεατές να μένουν αποσβολωμένοι στις θέσεις τους ή να φεύγουν οργισμένοι, αρνούμενοι να εγκαταλείψουν τον τρόπο με τον οποίο έχουν συνηθίσει να βλέπουν θέατρο. Και τότε κατάλαβα ότι για τον Ρομέο Καστελούτσι «ανεβάζω τους κλασικούς» δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση προτείνω μια νέα ερμηνεία, αλλά, αντίθετα, τολμώ να απαλλαχτώ από κάθε ερμηνεία, από κάθε σκηνοθετική παράδοση προκειμένου να φθάσω σε αυτό που με αφορά, εμένα, σήμερα, ως θεατή και ως καλλιτέχνη. Σημαίνει απογυμνώνω το κείμενο από τα στερεότυπα που το κατατρύχουν για να φθάσω στον σκοτεινό πυρήνα του. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια εικονογραφική προσέγγιση ούτε με μεταμοντέρνα οικειοποίηση ούτε, ακόμα περισσότερο, με μια επικαιροποίηση των κλασικών, αλλά με μια ολική θεατρική εμπειρία που εγγράφεται στη μνήμη του θεατή – τη νοητική αλλά και τη σωματική.


Μια αναγκαία νέα γλώσσα

Ο Ρομέο Καστελούτσι ιδρύει τους Σοτσίετας Ραφαέλο Σάντσιο το 1981 μαζί με την αδερφή του Κλαούντια, την Κιάρα και τον Πάολο Γκουίντι, χωρίς καμία πρόθεση να αλλάξει την ιστορία του θεάτρου ή, πολύ περισσότερο, να ακολουθήσει την κυρίαρχη (στανισλαφσκική) παράδοση του Πίκολο Τεάτρο του Μιλάνο και του διευθυντή του Τζιόρτζιο Στρέλερ. Η παρέα των φοιτητών από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Μπολόνια αρχίζει να δουλεύει αυτοσχεδιαστικά, με τη φωνή και το σώμα, παρουσιάζοντας τα Ορατόρια, μια σειρά από αλληγορικά δρώμενα (κάτι μεταξύ χάπενινγκ και περφόρμανς) που λάμβαναν χώρα σε μη θεατρικούς χώρους, ενίοτε και στο ύπαιθρο, οποιαδήποτε ώρα της μέρας ή της νύχτας. Έχοντας σπουδάσει ζωγραφική και όχι θέατρο, οι Σοτσίετας αντλούν το υλικό τους από την πρώιμη Αναγέννηση, τις ιστορικές πρωτοπορίες, την αφηρημένη τέχνη. Τα πρώτα θεατρικά κείμενα με τα οποία έρχονται σε επαφή είναι αυτά του Έντουαρντ Γκόρντον Κρέιγκ, του Αντονέν Αρτό, του Γέρζι Γκροτόφσκι. Στις πρώτες θεατρικές αναφορές τους συναντάμε το «τρομερό παιδί» της ιταλικής σκηνής, Καρμέλο Μπένε και το ποιητικό θέατρο των Magazzini Criminali. Γρήγορα στρέφονται στον κόσμο του μύθου και του έπους, ανεβάζοντας, μεταξύ άλλων, την Κάθοδο της Ινάνα (1989) και το Γκιλγκαμές (1990). Πρόκειται για την πρώτη, «προγραμματική» περίοδο των Σοτσίετας, τότε που επηρεασμένοι από τον νεοπλατωνισμό διακηρύσσουν ότι αναζητούν ένα αντι-νατουραλιστικό θέατρο, στα όρια των πλαστικών και σκηνικών τεχνών. Στα μανιφέστα τους επιμένουν στην ανάγκη δημιουργίας μιας νέας σκηνικής γλώσσας, ικανής να προχωρήσει πέρα από τους καθιερωμένους θεατρικούς κώδικες και, φυσικά, πέρα από την αφήγηση. «Ανοίγουμε μια τρύπα στην αφηγηματική τάξη του κόσμου• κατεβαίνουμε μέσα της και είναι εκεί, στη σκοτεινή, πίσω πλευρά των λέξεων, στο εσωτερικό του καθρέφτη, στο μέρος εκείνο που δεν μπορεί να ιδωθεί, που υπερβαίνουμε τη φύση: με το να την μιμούμαστε», σημειώνει ο Ρομέο Καστελούτσι στα 1989 με αφορμή τη σκηνοθεσία της Ινάνα.
Η ανάγκη της ομάδας να δημιουργήσει έναν άλλο κόσμο, που δεν θα αναπαραγάγει τον πραγματικό αλλά που θα τον επανεφεύρει, τους οδηγεί ως τη συγκρότηση μιας «γλώσσας του μέλλοντος», αποτελούμενης από ελάχιστες λέξεις-κλειδιά. Η γλώσσα αυτή, που την ονόμασαν «Generalissima», αποτέλεσε τον δραματουργικό πυρήνα της παράστασης Kaputt Necropolis που ανέβηκε το 1984 στην Μπιενάλε της Βενετίας, έπειτα από πρόσκληση ενός από τους κριτικούς που στήριξαν αποφασιστικά την ομάδα στα πρώτα της βήματα, του Φράνκο Κουάντρι.
Το εικονοκλαστικό θέατρο των Σοτσίετας δεν καταργεί την εικόνα αλλά τη θρυμματίζει. Είναι ένα θέατρο οντολογικό, που τείνει προς την ουσία των πραγμάτων μέσα από μία αυστηρά προκαθορισμένη φόρμα η οποία αποκλείει τους μηχανισμούς ταύτισης του ψυχολογικού θεάτρου. Παρά τη χρήση συμβόλων και παραβολών, το θέατρο των Σοτσίετας δεν απομονώνεται σε μια μυστικιστική θέαση του κόσμου, αλλά χρησιμοποιεί υλικά απτά και συγκεκριμένα για να οδηγήσει σε κρίση την έννοια της αναπαράστασης. Αν και στις πρώτες παραστάσεις έπαιζαν τα ίδια τα μέλη της ομάδας, άρχισαν να δουλεύουν σταδιακά (πέρα από ελάχιστες εξαιρέσεις) με μη επαγγελματίες ηθοποιούς, δίνοντας περισσότερο έμφαση στη σωματικότητα παρά στον λόγο. Στο θέατρο των Σοτσίετας δεν υπάρχουν χαρακτήρες, με την κλασική έννοια του όρου, αλλά ανθρώπινες μορφές διαφόρων βιολογικών ηλικιών, συχνά ακρωτηριασμένες ή ασθενείς, που βιώνουν την τρομακτική οντολογική εμπειρία του άδειου σκηνικού χώρου. Δεν είναι τυχαίο ότι άνθρωποι και ζώα συνυπάρχουν συχνά στο πλατό. Το ζώο για τον Ρομέο Καστελούτσι σημαίνει την επιστροφή στις απαρχές του τραγικού είδους, στις ωδές των τραγόμορφων Σατύρων. Η τραγωδία γεννιέται από τη στιγμή που το ζώο «εξαφανίζεται» από το προσκήνιο. «Από τη στιγμή που επαναφέρουμε στη σκηνή το ζώο, λέει ο Ρομέο Καστελούτσι, κάνουμε ένα βήμα προς τα πίσω. Το να βλέπεις ένα ζώο στη σκηνή σημαίνει ότι πλησιάζεις στη θεολογική ρίζα του θεάτρου». Για τον ιταλό καλλιτέχνη, το ζώο βρίσκεται στην καρδιά του θεολογικού προβλήματος που απασχολεί πάντα το δυτικό θέατρο, καθώς στέκεται ανάμεσα στο θέατρο και τον Θεό.

Η τραγωδία

Το έργο των Σοτσίετας Ραφαέλο Σάντσιο συνέχει μια εσωτερική λογική. Μορφές, εικόνες, σχήματα, λέξεις και ήχοι επανέρχονται με τη συχνότητα και την ακρίβεια της εμμονής. Μεταλλάσσονται αδιάκοπα, χωρίς ωστόσο να εξελίσσονται γραμμικά. Δεν είναι τυχαίο ότι στον πυρήνα της θεατρικής τους περιπέτειας βρίσκεται η αρχαία τραγωδία, ως αξεπέραστο μοντέλο της ανθρώπινης συνθήκης. Οι Σοτσίετας ανεβάζουν την Ορέστεια το 1995 ως μια «οργανική κωμωδία». Για τον Ρομέο Καστελούτσι το τραγικό «διαλύεται» μέσα σε ένα νευρωτικό γέλιο. Η λύτρωση δεν έρχεται με την κάθαρση αλλά με τον Πρωτέα, το χαμένο σατυρικό δράμα που «έκλεινε» κάποτε την Ορέστεια. Αυτό που τον ενδιαφέρει, με άλλα λόγια, δεν είναι αναβιώσει την τριλογία, αλλά να φθάσει στον προ-τραγικό, οργανικό πυρήνα της, αυτόν που υπάρχει πέρα από τον Λόγο. Η Ορέστεια «εκτροχιάζεται» για να συναντήσει τον παραισθησιακό λόγο του Αντονέν Αρτό και του Λούις Κάρολ, δύο ποιητών που τόλμησαν να περάσουν στην άλλη πλευρά του καθρέφτη, στον ανεστραμμένο, παραμορφωτικό κόσμο του ονείρου.
Ο Ρομέο Καστελούτσι επιστρέφει στην έννοια του τραγικού με την Τragedia Endogonidia, ένα από τα πλέον φιλόδοξα θεατρικά εγχειρήματα των τελευταίων χρόνων στον ευρωπαϊκό χώρο. Πρόκειται για έναν κύκλο έντεκα επεισοδίων που αναπτύχθηκε σε μια περίοδο δύο χρόνων (2002-2004), ξεκινώντας και καταλήγοντας στην γενέθλια Τσεζένα αφού πρώτα στάθμευσε σε δέκα μεγάλες πόλεις. Θυμάμαι να ταξιδεύω από θέατρο σε θέατρο μαζί με θεατές-συνοδοιπόρους από διάφορα μέρη της Ευρώπης, σχηματίζοντας με τον καιρό μια νομαδική, εφήμερη κοινότητα που παρακολουθούσε το ανοιχτό αυτό σύστημα παράστασης να μεταλλάσσεται από επεισόδιο σε επεισόδιο, σαν ένας ζωντανός οργανισμός: αυτό που είχε σημασία ήταν να δει κανείς το κάθε επεισόδιο στον τόπο όπου «γεννιόταν» και όχι σε μια μεταγενέστερη επανάληψή του, προκειμένου να βιώσει την οργανική σχέση που αναπτυσσόταν κάθε φορά ανάμεσα στο θέατρο και την πόλη.
Ο Ρομέο Καστελούτσι σκέφτεται το θέατρο ως έναν χώρο συνάθροισης, από τους τελευταίους που απομένουν στη σύγχρονη κατακερματισμένη καθημερινότητα. Στο κέντρο του κόσμου του βρίσκεται πάντα ο θεατής, το βλέμμα του πάνω στα πράγματα, η αντίδρασή του μπροστά στο έργο τέχνης. Από τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο καθορίζεται ο τρόπος με τον οποίο τον προσλαμβάνουμε. Παθητικό βλέμμα ούτως ή άλλως για τον Ρομέο Καστελούτσι δεν υπάρχει. Ως θεατές είμαστε εξ ορισμού υπεύθυνοι για την ίδια την πράξη της θέασης.

28/5/09

ΑΝΤΙΦεΣΤΙΒΑλ

Όταν καταλαμβάνεται ένα θέατρο

Aπό τον Πάσχο Mανδραβέλη*



Kάποιοι θα μπορούσαν να πουν ότι η εισβολή των «επαναστατημένων» στο Από Μηχανής Θέατρο του Κεραμεικού είχε μια πολύ καλή δικαιολογία. Για την ακρίβεια, οι εισβολείς την ανέφεραν. Διέκοψαν την παράσταση «Το κίτρινο Σκυλί» (που είχε ως θέμα τη δολοφονική απόπειρα κατά της κ. Κούνεβα) και προπηλάκισαν τον συγγραφέα κ. Μισέλ Φάις, διότι περιέπεσε στο αμάρτημα να μην περιγράψει επαρκώς στο έργο του τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής που κατέληξαν στην αποτρόπαια πράξη κατά της συνδικαλίστριας.


Η προκήρυξη των «επαναστατημένων» είχε το πνεύμα και το γράμμα αντίστοιχων κειμένων μετά τα νεοδεκεμβριανά: «Στο θεατρικό έργο –έγραψαν– η Κωνσταντίνα Κούνεβα αποκόβεται από την καθημερινότητά της, από τον αγώνα της, από την κοινωνική της τάξη και τα βιώματά της, από τον κόσμο της... Περιφρονούν και απαξιώνουν τον κόσμο της, που θέλουν να παραμείνει αόρατος».

Δεν ξέρουμε αν και κατά πόσο το έργο που βίαια διακόπηκε τα κάνει όλα αυτά, αλλά ακόμη και αν υποθέσουμε ότι τα κάνει, είναι αυτός λόγος βίαιης διακοπής του; Μπορεί η απάντηση στον λόγο –έστω τον κακό λόγο– να είναι η βίαιη αντίδραση ή απαιτείται αντίθετος λόγος που να τον ακυρώνει;


Στην Ελλάδα η βία διαχύθηκε πρώτα στον λόγο και μετά στους δρόμους. Κάθε κακό ή κάθε θεωρούμενο κακό χαρακτηρίζεται βία. Οι αγορές θεωρούνται «βία σε βάρος των αδύναμων», τα αυτοκίνητα «βιάζουν την καθημερινή μας ζωή», τα σχολεία «βιάζουν τον ψυχισμό των παιδιών», οι καθηγητές «βιάζουν τα όνειρα των νέων» κ.λπ. Όταν η έννοια της βίας γίνει καθημερινή καραμέλα, τότε αρχίζει η δικαιολόγηση της πραγματικής βίας. Όταν εμπεδωθεί η άποψη ότι η αγορά είναι βία, τότε πολλοί και δη κάποιοι νέοι θα πιστέψουν ότι το κάψιμο των καταστημάτων είναι αυτοάμυνα. Όταν ο λόγος θεωρηθεί «βίαιος», τότε η βίαιη διακοπή του (είτε με σύλληψη είτε με γιαούρτωμα είτε με προπηλακισμό και χειροδικία) λογίζεται νόμιμη.


«Συμβολική βία» δεν υπάρχει. Ο όρος είναι κλασικό οξύμωρο. Ο συμβολισμός, όσο ακραίος και αν θεωρηθεί (π.χ. το κάψιμο μιας σημαίας), δεν έχει φυσικά αποτελέσματα στους άλλους. Απλώς μεταδίδει το μήνυμα της απαρέσκειας κά ποιου στο εθνικό σύμβολο ή στην έννοια του έθνους. Αντιθέτως, η βίαιη πράξη, ακόμη και η πλέον ήπια, γίνεται στη σφαίρα του πραγματικού. Το γιαούρτωμα κάποιου, η παρεμπόδιση μιας θεατρικής παράστασης, η κατάληψη ενός δημόσιου χώρου έχει πραγματικά αποτελέσματα στη ζωή των άλλων. Παραβιάζει πραγματικά δικαιώματα και δεν είναι ένας απλός συμβολισμός.


Από την άλλη, το κρέμασμα ενός πανό στην Ακρόπολη είναι μεν παράνομη πράξη –διότι αυτό πιστεύει και νομοθέτησε η πλειοψηφία–, αλλά δεν αποτελεί βίαιη πράξη. Η κατάληψη ενός δημόσιου κτιρίου παρεμποδίζει την πρόσβαση κάποιων πολιτών σ’ αυτό και είναι βίαιη πράξη, άσχετα αν κάποιοι τη βαφτίζουν συμβολική. Εξάλλου, σε ένα δημοκρατικό καθεστώς υπάρχουν εκατομμύρια τρόποι συμβολισμού που δεν παραβιάζουν τα δικαιώματα των άλλων.


Τ
ο θέμα της βίας σε μια κοινωνία είναι μεγάλο και βαθύ και έχει πολλές πτυχές. Τα τελευταία χρόνια όμως έγινε και εξαιρετικά θολό. Υπήρξε μια υπερβολή στον μεταφορικό λόγο, υπερβολή που σιγά σιγά γίνεται πεποίθηση και αυτή η πεποίθηση μετατρέπεται σε δικαιολόγηση και κίνητρο για όλο και πιο βίαιες πράξεις. Η νόμιμη βία της δημοκρατίας εξισώνεται με την παράνομη βία των έκνομων και δικτατόρων, οι συμβολισμοί στροβιλίζονται μαζί με τους προπηλακισμούς, οι καταλήψεις με το δικαίωμα έκφρασης και στο τέλος καταλήγουμε σε έναν εννοιολογικό χυλό που δυστυχώς έχει όλο και χειρότερα αποτελέσματα.


* Ο Πάσχος Μανδραβέλης είναι αρθρογράφος στην Καθημερινή

Star Wars

Τα άστρα και οι προτάσεις του δεκαπενθημέρου – 2 σε 1
Από τον Άγγελο Γκαγκάριν

Κριός (21 Μαρτίου - 19 Απριλίου)
Ok, ok, ok. Τα καταφέρνεις καλά. Σχεδόν σε όλα. Εί-
σαι αυτό που λέμε «golden boy» – με την καλή την
έννοια. Με τη μόνη διαφορά πως ό,τι γυαλίζει…
προκαλεί. Κι εσύ τον τελευταίο καιρό αστράφτεις.
Που θα πει, προετοιμάσου για μικρόψυχα και κα-
κόβουλα σχόλια. Αν σε παρηγορεί, τις περισσότε-
ρες από αυτές τις πικρόχολες επιθέσεις δεν θα τις
μάθεις ποτέ, για τον απλούστατο λόγο ότι θα γί-
νουν πίσω από την πλάτη σου. Κι άκου μια σού-
φικη συμβουλή: Όταν σε περικυκλώνουν άγρια
σκυλιά, δεν σηκώνεις πέτρα∙ ξαπλώνεις κάτω και
προσποιείσαι τον πεθαμένο μέχρι να βαρεθούν να
ουρλιάζουν και να φύγουν. Κι αλλιώς: Το ξέρεις
καλά και θα το επιβεβαιώσεις για μια ακόμα φορά:
Η κόλαση είναι οι άλλοι. Κρατήσου λοιπόν μακριά
τους και επικεντρώσου στον εαυτό σου. Να και μια
παράσταση κομμένη και ραμμένη στα μέτρα σου:
Θέατρο: Κόλαση,
Societas Raffaello Sanzio - Pομέο Kαστελούτσι
1 - 3 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ)


Ταύρος (20 Απριλίου - 20 Μαΐου)
Η περίπτωσή σου είναι σαφώς παρεξηγημένη. Κά-
ποιοι σε λένε ζοχάδα, ευέξαπτο, που μπορεί ανά
πάσα στιγμή να τα κάνει γης μαδιάμ και να μετα-
τρέψει ένα φιλικό τραπέζι σε ρινγκ. Όσοι σε ξέ-
ρουν καλύτερα όμως είναι σίγουροι πως τα ξε-
σπάσματά σου είναι το αποτέλεσμα των παλιών
σου πληγών που δεν έκλεισαν ποτέ. Γιατί τα αρ-
κετά τελευταία χρόνια, στην αρένα των σχέσεων
ήσουν το θήραμα και όχι ο κυνηγός. Ακόμα και την
οικογένειά σου που έπαιζε για σένα πάντα –και
εξακολουθεί να παίζει– πολύ σημαντικό ρόλο,
πολύ συχνά πια την αισθάνεσαι να στέκει απένα-
ντι και να μη σου προσφέρει τη συμπαράσταση
που έχεις ανάγκη. Ο τρόπος που τοποθετείς τον
εαυτό σου απέναντι στον κόσμο είναι καθοριστι-
κός: Εσύ και όλοι οι άλλοι. Εσύ και οι άλλοι απέ-
ναντί σου. Εσύ κι ο υπόλοιπος κόσμος. Ξεκόλλα και
τρέξε να χωθείς ανάμεσά τους. Ακόμα και ο ίδιος
ο πόνος είναι πολύ προτιμότερος από τον φόβο
του πόνου. Έργο διδακτικό:
Θέατρο: Οι αρουραίοι, Γκέρχαρτ Xάουπτμαν /
Deutsches Theater Berlin, Mίχαελ Tάλχαϊμερ
9 και 10 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Η)


Δίδυμοι (21 Μαΐου - 21 Ιουνίου)
Πολλοί βλέποντας το κέφι σου και την τσαχπινιά
σου θεωρούν ότι είσαι ένας άνθρωπος επιπόλαιος
που ζει μόνο το σήμερα. Αυτή η εικόνα είναι, όμως,
απλώς η μια μόνο πλευρά της διπλής σου φύσης.
Οι άλλοι δεν θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν
με πόσο μεγάλη αυτοπειθαρχία και συνέπεια εκ-
πληρώνεις έναν έναν τους προσωπικούς σου στό-
χους, αντιμετωπίζοντας αγόγγυστα ένα σωρό δυ-
σκολίες και προβλήματα. Κι είναι γεγονός πως,
παρότι από άποψη και φύση, δεν το βγάζεις προς
τα έξω, τον τελευταίο καιρό αισθάνεσαι αρκετά
κουρασμένος και πεσμένος. Πως θέλεις να χωθείς
ένα μήνα κάτω από τα σκεπάσματα μέχρι να ξη-
μερώσει και να διαλυθεί το υπαρξιακό σου σκο-
τάδι. Καλογέρεψε όσο το έχεις ανάγκη, όμως να θυ-
μάσαι ότι το φάρμακο βρίσκεται πάντα εκεί που
βρίσκεται και η αρρώστια. Στην περίπτωσή σου
δηλαδή βρίσκεται ανάμεσα στους άλλους. Αν πει-
στείς και θέλεις να κάνεις τις «κλειστές» σου «ανοι-
χτές», να μια ωραία πρόταση:
Μουσική: Sinfonia Varsovia -
Kριστόφ Πεντερέτσκι
10 Ιουνίου, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
(Αίθουσα Φίλων της Μουσικής)


Καρκίνος (22 Ιουνίου - 22 Ιουλίου)
«Μουρ, μουρ, μουρ, μουρ…». Αυτό είναι το
soundtrack της ζωής σου. Στην περίπτωσή σου η
μουρμούρα δεν είναι ψάρι, είναι η καλύτερη φίλη
σου. Το μυαλό σου μοιάζει με μαγαζί που δου-
λεύει με σταθερούς πελάτες: αυτούς που σε αδί-
κησαν, όσους δεν σε κατάλαβαν ποτέ, αυτά που
στερήθηκες και που δεν πρόκειται να ζήσεις. Το
ισοζύγιο της ζωής σου είναι ελλειμματικό, γιατί ο
τελευταίος πραγματικός «λογιστικός» έλεγχος που
έκανες ήταν πριν πολλά πολλά χρόνια. Από τότε
όμως μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει πάρα
πολλά και η ζωή σου έχει αλλάξει δραματικά – κι
ωστόσο ερήμην σου. Μήπως να το ’παιρνες αλ-
λιώς το όλο θέμα; Μήπως το να γυρνάς ξανά και
ξανά σαν κολλημένο βινύλιο είναι αυτοκατα-
στροφικό και επιπλέον βαρετό; Σου προτείνω να
ακούσεις κάτι πάρα πολύ δυνατό και όμορφο για
να καλύψεις τις εσωτερικές σου φωνές:
Μουσική: Έργα Χάιντν,
Οι Μουσικοί του Λούβρου -
Γκρενόμπλ - Mαρκ Mινκοφσκί
8 Ιουνίου, Ηρώδειο


Λέων (23 Ιουλίου - 22 Αυγούστου)
Το μυαλό σου δουλεύει υπερωρίες. Άραγε τελικά
αποδίδει όλη αυτή η σκληρή δουλειά; Τον τελευ-
ταίο καιρό φαίνεται πως έχεις ξεχάσει το αυτο-
νόητο: πως δηλαδή η λογική είναι ένα σκληρό
γρανάζι που χρειάζεται λάδι να κινείται, αλλιώς
κομπλάρει και μαζί της κομπλάρει όλο το σύ-
στημα. Κι αυτό το λάδι έχει ένα και μόνο όνομα:
«καλοπέραση». Συχνά το ξεχνάμε, αλλά σπανίως
περνάμε καλά χωρίς την παρουσία των άλλων.
Άνοιξε ξανά το σπίτι σου στους φίλους σου. Κάνε
ένα τρελό πάρτι, δοκίμασε να μαγειρέψεις κάτι
καινούργιο, αγόρασε καινούργια επιτραπέζια παι-
χνίδια. Παίξε, πειραματίσου, γέλα δυνατά, ξύπνησε
τις αισθήσεις σου με εξωτικές γεύσεις, προετοί-
μασε ένα ταξίδι στο μέρος που πάντα ήθελες να
ταξιδέψεις και ποτέ δεν τόλμησες. Με άλλα λόγια,
σταμάτα να σκέφτεσαι και ξεκίνα να ζεις. Κατά τα
άλλα, χτένισε όμορφα την πλούσια χαίτη σου και
κατηφόρισε την οδό Πειραιώς. Σου έχω κάτι πολύ
καλό:
Χορός: Sinfonia Eroïca, Mισέλ Aν ντε Mε
9 - 11 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Δ)


Παρθένος (23 Αυγούστου - 22 Σεπτεμβρίου)
Είναι φανερό πως προσπαθείς να βάλεις σε μια
τάξη τη ζωή σου. Μέχρι εδώ καλά. Μόνο που φαί-
νεται πως «τακτοποιείς» ανθρώπους και σχέσεις με
την ίδια διάθεση που τακτοποιούμε τις κάλτσες και
τα εσώρουχα στο ντουλάπι. Να σου θυμίσω παλιό-
τερες εποχές, τότε που η αυτοπεποίθησή σου δεν
ήταν τόσο στα πάνω της, πόσο καλός, στοργικός και
υπομονετικός ήσουν με τους άλλους; Τώρα θα μου
πεις, και θα ’χεις δίκιο, ότι έδωσες αρκετές ευκαιρίες
και αφιέρωσες πολύ χρόνο σε πρόσωπα που, εν
τέλει, δεν σου είπαν ούτε ένα «ευχαριστώ». Ακόμα
και αυτοί όμως αξίζουν μια ευκαιρία. Δεν μπορείς
να τους περνάς από δικαστήριο και να τους καθίζεις
στην ηλεκτρική καρέκλα χωρίς καν να τους προ-
σφέρεις μια ευκαιρία να απολογηθούν. Περνάς λοι-
πόν τη «σκληρή» σου περίοδο. Ποιος είμαι εγώ που
θα σου πω να αλλάξεις; Θέλω μόνο να σκεφτείς
πως τα σκληρά καρύδια είναι αυτά που δέχονται τα
περισσότερα χτυπήματα. Να και μια παράσταση
για σένα:
Θέατρο: Καθαρτήριο / Societas Raffaello Sanzio
- Pομέο Kαστελούτσι
8 και 9 Ιουνίου, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
(Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη)


Ζυγός (23 Σεπτεμβρίου - 23 Οκτωβρίου)
Στη διάγνωσή σου γράφω με κεφαλαία γράμματα:
ΟΞΕΙΑ ΠΛΗΚΤΙΤΙΔΑ. Ναι, φίλε μου, έχεις όλα τα
συμπτώματα αυτής της ύπουλης και επικίνδυνης
αρρώστιας. Βαριέσαι τους άλλους και τις καθημε-
ρινές ιστορίες τους. Οι επισκέψεις της μιας ώρας
μοιάζουν σαν να διαρκούν μια εβδομάδα. Όλα τα
βιβλία χάνουν το ενδιαφέρον τους στη δεύτερη
σελίδα. Ο δρ. Γκαγκάριν διέγνωσε: Η περίπτωσή
σου χρειάζεται άμεση θεραπεία. Συνταγή γιατρού:
Καταρχήν συνιστώ καθημερινές πλύσεις των
οφθαλμών. Αλλιώς, ξελαμπικάρισμα. Δεν μπορεί
κανείς να οδηγεί για πολλή ώρα με λερωμένο παρ-
μπρίζ – αν με καταλαβαίνεις. Δεύτερη σύσταση:
Ερωτεύσου άμεσα. Σήμερα αν γίνεται. Μόνο ο
έρωτας μπορεί να σε βοηθήσει να επανεφεύρεις
τον εαυτό σου. Τρίτον: Σταμάτα να έχεις μεγάλες
προσδοκίες. Κανείς δεν βγήκε κερδισμένος από
αυτές. Περιμένοντας πολλά το μόνο που κάνεις εί-
ναι να δημιουργείς πιθανότητες απογοήτευσης.
Θα σου πω ένα μυστικό: Η ευτυχία απαιτεί σχέδιο.
Έχεις;
Θέατρο: Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο
1 - 5 Ιουνίου, Πειραιώς 260 (Χώρος Η)


Σκορπιός (24 Οκτωβρίου - 21 Νοεμβρίου)
Το τελευταίο διάστημα έχεις αρχίσει να δίνεις πολύ
μεγάλη σημασία στην ύλη και στο μέγεθος. Και να
σου πω την αλήθεια, καλά κάνεις. Τόσα χρόνια
που είχες επικεντρωθεί στο μυαλό σου, τι κατά-
λαβες; Η θεά Ζα Ζα Γκαμπόρ το είχε πει καλύτερα
από όλους: «Το μόνο βάθος που ζητούν οι άντρες
από τις γυναίκες είναι το ντεκολτέ τους». Κι αν εί-
ναι να συμπληρώσω κάτι κι εγώ, που πήγα μέχρι το
Διάστημα και γύρισα, θα πω πως «το μόνο βάθος
που ζητούν οι γυναίκες από τους άντρες είναι η
τσέπη τους». Ναι, αγαπητέ, ζούμε σε μια εποχή
που η ύλη βασιλεύει και το μυαλό έχει περάσει σε
δεύτερη, τρίτη, μη σου πω και τελευταία μοίρα. Τα
συζητώ τώρα μαζί σου αυτά έτσι χύμα γιατί δεν σε
φοβάμαι. Ξέρω πως η δουλειά που έχεις κάνει όλα
αυτά τα χρόνια είναι το εμβόλιό σου στην ανοησία
του κόσμου. Κρύψε για λίγο τον ευαίσθητο εαυτό
σου και διεκδίκησε χωρίς τύψεις το υλικό κομμάτι
του κόσμου που σου αναλογεί. Παρ’ όλα αυτά, αν
νιώσεις την ανάγκη να δεις κάτι ενδιαφέρον:
Έκθεση: Ύμνος στη σκιά
23 Μαΐου - 26 Ιουλίου, Μουσείο Μπενάκη
(κτίριο οδού Πειραιώς)


Τοξότης (22 Νοεμβρίου - 21 Δεκεμβρίου)
Τον τελευταίο καιρό «παίζεις» έναν ρόλο που δεν
σου αρέσει και δεν σου ταιριάζει. Κι αυτό σε κάνει να
δείχνεις ένα πρόσωπο που οι άλλοι δεν έχουν συ-
νηθίσει σ’ εσένα. Ηρέμησε∙ βαθιά εισπνοή∙ κρατάμε
λίγο∙ εκπνοή. Αυτή είναι η μόνη συμβουλή που έχω
να σου δώσω για να αντιμετωπίσεις αυτή την πε-
ρίοδο. Ναι, καταλαβαίνω, είναι δύσκολο να συ-
γκρατείς τα νεύρα σου όταν αισθάνεσαι ότι πρωτα-
γωνιστείς σε ταινία του George Loucas και
συνειδητοποιείς ότι περιβάλλεσαι από εξωγήινους
που μιλάνε μια τελείως διαφορετική γλώσσα από
εσένα. Πριν όμως ξεθηκαρώσεις το λέιζερ, στάσου
λίγο κι άκουσέ με. Βαθιά εισπνοή∙ κρατάμε λίγο∙ εκ-
πνοή. Αντί να σπαταλάς τις δυνάμεις σου προσπα-
θώντας να υποδείξεις στους άλλους αυτό που πι-
στεύεις σωστό και δίκαιο, καλύτερα επικεντρώσου
στους στόχους σου. Στο κάτω κάτω, ως τοξότης,
αυτή είναι η φύση σου. Παρεμπιπτόντως, έχω κάτι
που θα σε βοηθήσει να ηρεμήσεις:
Μουσική: Αφιέρωμα στον Γιώργο Τσοντάκη
9 Ιουνίου,
Αίθουσα Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός


Αιγόκερως (22 Δεκεμβρίου - 19 Ιανουαρίου)
Τον τελευταίο καιρό έχεις πέσει με τα μούτρα στη
δουλειά. Δύο τινά υπάρχουν: Ή έχεις δάνεια που
σαν τα κουνούπια σου πίνουν το αίμα και δεν σε
αφήνουν να ησυχάσεις ή ισχύει αυτό που έλεγε ο
Όσκαρ Ουάιλντ, πως δηλαδή «η σκληρή δουλειά
είναι το καταφύγιο όσων δεν έχουν τίποτα να κά-
νουν». Μήπως λοιπόν να ξαναβλέπαμε το όλο
θέμα από την αρχή; Ποιος είσαι, πού πας, τι θέλεις,
ποιον θέλεις, βρε αδερφέ… Όλα αυτά σε καμιά πε-
ρίπτωση δεν θα τα βρεις έχοντας πέσει τα μούτρα
στη δουλειά. Το αισθάνεσαι κι εσύ πως είσαι σε
ένα υπαρξιακό σταυροδρόμι που θα πρέπει να
πάρεις αποφάσεις οι οποίες θα έχουν αντίκτυπο
στο υπόλοιπο της ζωής σου. Ξαναβγές στο φως
και δες τη ζωή. Πάψε να ονομάζεις την αυτοπε-
ποίθηση άγνοια και ρίξε τη ζαριά σου. Και πού
’σαι, απόψε πας Ηρώδειο:
Μουσική: Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο /
Συναυλία Μίκη Θεοδωράκη
10 Ιουνίου, Ηρώδειο


Υδροχόος (20 Ιανουαρίου - 18 Φεβρουαρίου)
Λένε πως δημιουργικότητα είναι να επιτρέπεις στον
εαυτό σου να κάνει λάθη και τέχνη να ξέρεις ποια
από αυτά να κρατήσεις. Τώρα που το έμαθες, τι
λες, θα επιτρέψεις στον εαυτό σου να χαλαρώσει;
Θα του επιτρέψεις να κάνει λάθη, χαζομάρες, απλώς
και μόνο για να προσπαθήσει να περάσει καλά; Ξέ-
ρεις πολύ καλύτερα από τον καθένα το ζόρι που
έχεις περάσει τα τελευταία χρόνια. Τώρα όμως η
εποχή άλλαξε. Ήρθε η ώρα να φορέσεις τα καλο-
καιρινά σου και να περπατήσεις ξυπόλητος στην
παραλία. Ξέμαθε να φοβάσαι μην κρυώσεις∙ να τρέ-
μεις μην πατήσεις το αγκάθι. Στην περίπτωσή σου
ο φόβος δεν φυλάει τα έρμα, τα κάνει έρμα. Αν από
κεκτημένη ταχύτητα επιμένεις να θεωρείς ότι η
πρόνοια και η εξυπνάδα μπορούν να σε σώσουν,
σου έχω μια παράσταση-αντεπιχείρημα:
Θέατρο: Σεμινάριο βλακείας ή οι βλαβερές
συνέπειες της βλακείας, Σάκης Σερέφας /
ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας -
Εταιρεία Θεάτρου Commedia
9 και 10 Ιουνίου, Το Σχολείον (Χώρος Α)


Ιχθύς (19 Φεβρουαρίου - 20 Μαρτίου)
Βρήκαν το ευαίσθητο σημείο σου, κι αυτό είναι
μείον σου; Ελπίζω να πρόσεξες το ερωτηματικό,
γιατί πραγματικά, τουλάχιστον στην περίπτωσή
σου το να βρει κάποιος/α την Κερκόπορτά σου
δεν είναι κάτι απαραιτήτως κακό, τουλάχιστον στα
γκομενικά. Και η αλήθεια είναι πως, από τη μια,
έχεις αρκετά ευαίσθητα σημεία κι από την άλλη,
ελάχιστη διάθεση να προστατεύσεις τον εαυτό
σου. Που θα πει πως είσαι μια χαρά φυσιολογικός
άνθρωπος, που θα έδινε σχεδόν τα πάντα για να
ζήσει φέτος το πιο ερωτικό καλοκαίρι της ζωής
του. Με άλλα λόγια, είσαι ανοιχτός και ευάλωτος
στις προκλήσεις και τις προσκλήσεις όσων ξέρουν
να σου ψιθυρίζουν αυτά που αρέσουν στα αυτιά
σου. Summertime and the livin’ is easy, baby. Γι’
αυτό ζήσε το όσο πιο έντονα μπορείς. Και, ναι, σε
ζηλεύουμε. Για σκέψου... Έχω και μια πρόταση
που σου πάει γάντι:
Εγκαταστάσεις: Pομέο Kαστελούτσι
Παράδεισος
2 - 6 Ιουνίου, Πειραιώς 260, Γκαράζ


JUICY LIU


Στον υπέροχο κόσμο του Eλληνικού Φεστιβάλ

Δεν τον ήθελε το Ηρώδειο τον
Καστελούτσι μας γιατί κάνανε λέει παρκέ
και πώς θα ’μπαιναν μέσα τόσα ζωντανά,
άσε που ο αναρριχητής θ’ άφηνε
πατουσάκια στους τοίχους κι άντε να
συγυρίσει μετά η Αρχαιολογική.
Ούτε καν το πουλάκι της Αΐντα της Λυρικής
δεν αφήσανε να μπει. Είναι κι αυτή η
γουρουνίσια γρίπη που σέρνεται και
τι να πεις.

Πονηρούτσικος αλλά και μουσική ιδιοφυΐα
ήταν λέει ο Πεντερέτσκι στα νιάτα του.
Η διεθνής του φήμη ξεκίνησε το 1959 όταν
έστειλε τρία έργα του στο Warsaw Autumn
Festival με τρία διαφορετικά ψευδώνυμα
και κέρδισε και τα τρία πρώτα βραβεία:
And the award goes toooo Mr Pederecki.
And the award goes toooo Mr Pederecki.
And the award goes toooo…bla bla bla...

Οι φήμες θέλουν τη Μισέλ Αν ντε Με να ζει
στη σκιά της Κερσμάακερ όσο ήταν
χορεύτριά της και να βροντά τις πουέντ
και να φεύγει μπας και δει χαΐρι. Τα χρόνια
πέρασαν και είναι ολόκληρες κοπέλες πια,
αλλά καλού κακού κανονίσαμε να ‘ρθει η
μια τον Ιούνιο και η άλλη τον Ιούλιο, μην
έχουμε κανένα διπλωματικό επεισόδιο.
Κι ας λένε ότι οι Βελγίδες είναι οι πιο
ευρωπαίες Ευρωπαίες, στην Ελλάδα όλες
παθαίνουν μετάλλαξη.


Υπάρχει ένας άνθρωπος στους δρόμους
αυτή τη στιγμή που έχει λιώσει τις σόλες
του να μαζεύει μουσικούς για τη multi-culti
παράσταση του Τροχόσπιτου «Μουσικοί
του δρόμου». Κάτι σαν τον Μπόγια της
μουσικής. Πάνω-κάτω την Ερμού τρεις
φορές τη μέρα κάνει. Όποιος δει κατιτίς
σχετικό - ακορντεόν, ντέφι, φυσαρμόνικα,
ντραμς - να στείλει ένα email παρακαλώ. Αν
και εγώ θα τον συμβούλευα να πάει προς
Κολωνάκι, εκεί έξω απ’ την Καλογήρου όλο
και κάποιος είναι.




ΜΠΟΛΕΚ ΚΑΙ ΛΟΛΕΚ
O διευθυντής του Φεστιβάλ, Γιώργος
Λούκος, ξεναγεί τον σκηνοθέτη της
Θείας Kωμωδίας, Pομέο Kαστελούτσι,
στην Πειραιώς 260. Eδώ είναι ο
Παράδεισος κι η Kόλαση εδώ - που θα
έλεγε και το παλιό λαϊκό τραγούδι. Tο
Kαθαρτήριο είναι, φυσικά, στο Mέγαρο
Mουσικής.

Να τους λυπάσαι είναι και οι ηθοποιοί
των Αρουραίων. Μια σκηνίτσα ένα και ένα μίλκο
έχουν οι έρμοι και πάνε όλη την ώρα καμπούρηδες.
Ο Τάλχαϊμερ δεν ήθελε να ξεπερνάει το ύψος της
σκηνής το 1.50, για να κυκλοφορούν σαν τα ποντίκια.
Ωραία, γιατί δεν τους συρρίκνωνε απευθείας, να τους
κόλλαγε και μια ουρίτσα κι έτοιμοι; Άσπλαχνοι
γερμανοί σκηνοθέτες.

Εκπληκτική και η καλτ προσθήκη του Παρνασσού
στους φεστιβαλικούς χώρους. Εκεί που άλλοτε
εστροβιλίζετο η βασίλισσα τώρα θα ακούγονται οι
χιλιοβραβευμένοι ήχοι του Γιώργου Τσοντάκη. Στον
οποίο, βάσει ρήτρας κάποιου συμβολαίου, δεν του
επιτρέπεται λέει για 10 χρόνια να εξασκήσει κανένα
άλλο επάγγελμα παρά μόνο του συνθέτη.
Αυτό θα πει σκλαβιά της τέχνης.
Να θες να γίνεις οικοδόμος, μελισσοκόμος, ασφαλιστής
και να μη σ’ αφήνουν.

editorial

Το φάντασμα της ελευθερίας

Πριν από μερικούς μήνες, μια παρέα επαναστατημένα παιδιά (με ιδεολογικά κίνητρα, θέλω να πιστεύω, μέσα στον πυρετό των γεγονότων) είχαν καταλάβει το κτίριο της Λυρικής Σκηνής.
Διαφωνούσαν με τα ανεβάσματα του Ταγχόιζερ, της Ρουσάλκα, των Παλιάτσων; Όχι. Διαφωνούσαν συλλήβδην με τη λειτουργία της όπερας. Και τι έβαζαν στη θέση της; Είχαν πολλά μελίρρυτα και με γλαφυρότητα ειπωμένα – αλλά στην ουσία όλη μέρα κι όλη νύχτα συνεδρίαζαν κι όταν σταμάταγαν τις συνεδριάσεις κλείνανε την Ακαδημίας και παίζανε μπάλα την ώρα που πολλοί γυρνούσαν σπίτι απ’τη δουλειά και κάποιοι άλλοι έβγαιναν για διασκέδαση. Ο παράδεισος της εξέγερσης ήταν παράδεισος (αν ήταν) μόνο για λίγους, για ελάχιστους – για όσους και για όσες συμμετείχαν στην κατάληψη. Για περισσότερους ήταν κόλαση – και στους κολασμένους δεν συγκαταλέγω τους ανθρώπους της Λυρικής που εκτοπίστηκαν από το χώρο της δημιουργίας τους ούτε τους φίλους της όπερας και τους φιλότεχνους που δεν συμμερίζονταν την απολυτότητα των καταληψιών και επέμεναν να πηγαίνουν σε θεάματα εποχές και περιόδους που οι καταληψίες δεν το επέτρεπαν.
Οι καταληψίες επέκριναν τους καλλιτέχνες και τους φιλότεχνους διότι, σε εποχές κοινωνικής αναταραχής, εποχές που τα προβλήματα διογκώνονταν και, επιπλέον, στον απόηχο των γεγονότων του περασμένου Δεκεμβρίου, αυτοί ασχολούνταν με την τέχνη (που, εμφανώς, στα μυαλά ορισμένων είναι ενδεικτική τρυφηλότητας στη ζωή, σε αντίθεση προφανώς με την επανάσταση). Αποφάσισαν, λοιπόν, να εμποδίσουν την πρόσβαση στα καλλιτεχνικά στέκια – στη Λυρική, αλλά και σε διάφορα θέατρα. Αποφάσισαν, δηλαδή, να ζητήσουν από τους φιλότεχνους να πάψουν, όσο εκείνοι εκτιμούσαν ότι θα παρατείνονται οι έκτακτες συνθήκες της άδικης κοινωνίας, να ασχολούνται με την καλλιέργεια, να πάψουν να αντλούν ευχαρίστηση από τις διάφορες ποιότητες της πνευματικότητας και να βγουν στους δρόμους.
Και αφού το αποφάσισαν, επιχείρησαν να το επιβάλουν βιαίως.
Σε μερικές περιπτώσεις, μάλιστα, τα κατάφεραν.

Στη διάρκεια όλων αυτών των ασκήσεων ενός ιδιότυπου αντάρτικου (και) κατά της καλλιτεχνικής πράξης, ακούστηκαν πολλά και πομπώδη, που κάλυψαν έστω και τις χαμηλόφωνες αντιρρήσεις (με εξαίρεση τη θαρραλέα από κοινού παρέμβαση στις εφημερίδες των συγγραφέων Απόστολου Δοξιάδη, Τάκη Θεοδωρόπουλου και Πέτρου Μάρκαρη, οι όποιες άλλες αντιρρήσεις πράγματι προφέρθηκαν χαμηλόφωνα, ο λόγος υποτάχθηκε απολύτως στη βία). Από τα πομπώδη αυτά, περί επανάστασης και κοινωνικής δικαιοσύνης, απουσίαζε εντελώς η αναφορά στη δημοκρατία και στις ελευθερίες. Περίσσευαν, όμως, οι προσπάθειες οικειοποίησης από τους καταληψίες-στο-όνομα-της-επανάστασης περιπτώσεων και περιστατικών που θεώρησαν ότι δικαιολογούν τις πράξεις τους.

Η Κωνσταντίνα Κούνεβα ήρθε στην Ελλάδα από τη Βουλγαρία, μετανάστρια – πριν η χώρα της ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και εκπαιδευτικός, δούλεψε σκληρά ως καθαρίστρια, υπό απάνθρωπες συνθήκες – τυπικό θύμα της εκμετάλλευσης της εργασίας των ξένων. Συνδικαλίστηκε διεκδικώντας τα στοιχειώδη δικαιώματα, αυτής και των συναδέλφων της. Μια μέρα, την προπηλάκισαν φριχτά, της έριξαν βιτριόλι στο πρόσωπο, ενώ την υποχρέωσαν να πιει ποσότητα από το ίδιο υγρό, ζει επειδή ήθελε πολύ να ζήσει – πώς αλλιώς; Εικάζεται βασίμως ότι έπεσε θύμα της αγριότητας των κυκλωμάτων που εκμεταλλεύονται την εργασία των ξένων.
Ένας συγγραφέας, ο Μισέλ Φάις, συγκινήθηκε από την περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα.
Έγραψε ένα μονόπρακτο, το εξέδωσε – και ένα θεατρικό σχήμα θέλησε να το ανεβάσει στο Από Μηχανής Θέατρο. Την ημέρα της πρεμιέρας, μια ομάδα καταληψιών-στο-όνομα-της-επανάστασης κατέλαβε το θέατρο, έκανε ένα σωρό ζημιές – και τις δικαιολόγησε με ένα σημείωμα στο οποίο κατηγορούσε το συγγραφέα και τους ηθοποιούς. Η πρεμιέρα αναβλήθηκε. Ο Μισέλ Φάις έπρεπε να επιχειρηματολογήσει για να πει ότι, ναι, είναι συγγραφέας, και κάθε συγγραφέας που βλέπει γύρω του έχει δικαίωμα να δει τι συνέβη στην κ. Κούνεβα, όπως και κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να πει ότι η
ματιά του είναι σωστή ή λάθος, ότι το έργο του είναι καλό ή κακό. Έγραφε τα αυτονόητα, υπερασπιζόταν τα αυτονόητα για δημοκρατικές κοινωνίες – και το χειρότερο είναι ότι έπρεπε να το κάνει, δεν φαινόταν αυτονόητο για όλους.
Και τότε, σαν από μηχανής Θεά, παρενέβη η ίδια η Κωνσταντίνα Κούνεβα. Από το νοσοκομείο, όπου νοσηλεύεται, έστειλε ένα ιδιόχειρο σημείωμα. Ανορθόγραφο – τα ελληνικά είναι γι’ αυτήν ξένη γλώσσα. «Η κοινωνία χρειάζεται σήμερα σκέψη και διάλογο, η τέχνη πρέπει να εκφράζεται ελεύθερα», έγραφε.
Η γυναίκα που είχε υποστεί τη βία και τις προκαταλήψεις της κοινωνικής μας ζωής, απροκατάληπτα, υπέδειξε τη λέξη που αγνοούσαν, ίσως και να περιφρονούσαν οι καταληψίες-στο-όνομα-της-επανάστασης και ξεχνούσαν οι περισσότεροι. Ελευθερία. Το φάντασμα της ελευθερίας απέκτησε ξανά υπόσταση – και την πιο έγκυρη υποστήριξη.

Το Ελληνικό Φεστιβάλ υποδέχεται και φέτος το κοινό του. Ορμητικά, ζωηρά, προσπαθεί να δώσει το έναυσμα για σκέψη και διάλογο, παραμένοντας μια νησίδα δημιουργίας και ελευθερίας. Καλό καλοκαίρι.

Ηλίας Κανέλλης

Πρώτη Σελίδα_Τεύχος #13 _ 29/5/2009