Aπό την Κατερίνα Οικονομάκου
Η πρωταγωνίστρια του «Μη με λες Φωφώ» είναι μια φιλάρεσκη κυρία 3.000 ετών. Και περιμένει πως υπάρχει ακόμη άνδρας που θα γυρίσει να την κοιτάξει. Σε ποιο κόσμο την έβαλε να ζει ο Βασίλης Αλέξάκης;
Δυο γυναίκες ξεχασμένες από τον κόσμο ζουν μόνες σε ένα μικροσκοπικό ελληνικό νησί, όλο κι όλο 3 x 3. Πετάνε βότσαλα στη θάλασσα, συζητούν, τσακώνονται, φροντίζουν τρυφερά η μια την άλλη. Συχνά πυκνά κοιτάζουν τον ορίζοντα, περιμένοντας – να περάσει ένα πλοίο, να βγει ένα τέρας μέσα από τη θάλασσα, κάτι να συμβεί τέλος πάντων. Σε τελική ανάλυση, κάνουν υπομονή εδώ και 3.000 χρόνια. Η Φαίδρα και η τροφός της Οινώνη κατέληξαν εδώ μετά την άτυχη έκβαση του πάθους της πρώτης για το γιο του άνδρα της, του Θησέα.
Ο «Ιππόλυτος»του Ευριπίδη συναντάει το «Μη με λες Φωφώ», το νέο θεατρικό έργο του Βασίλη Αλεξάκη. Τραγωδία ο ένας, παρωδία ο άλλος. «Θα έλεγα πως η παρωδία είναι διπλή – και προς το αρχαίο δράμα, και προς το θέατρο του παραλόγου του Μπέκετ», διευκρινίζει ο Βασίλης Αλεξάκης. Ο συγγραφέας -που πρόσφατα τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας για το μυθιστόρημα «μ.Χ.»- κάνει πάντως τη χάρη στις ηρωίδες του να τους στείλει τελικά έναν άνδρα. Το όνομα Ρασταπόπουλος σάς λέει κάτι;
Ο κύριος που εμφανίζεται κάποια στιγμή στο νησί υπάρχει περίπτωση να είναι ο Ιππόλυτος; Να είναι τελικά ζωντανός;
Όχι, ο πατέρας του έχει φροντίσει να σκοτωθεί, βγάζοντας εκείνο το τέρας μέσα από τη θάλασσα που τρέλανε τα άλογά του. Ενώ ο κακομοίρης ο Ιππόλυτος, από ό,τι φαίνεται, δεν ενέδωσε στη μητριά του. Άλλος θα εμφανιστεί – ένας Ελληνοαμερικάνος, ο οποίος έχει ζήσει μια ζωή η οποία δεν απέχει και πολύ από εκείνη του Θησέα. Όπως ισχυρίζεται έχει κάνει διάφορα κατορθώματα. Εξολόθρευσε κάποιον ο οποίος ήθελε να τον σκίσει στα δύο, κι έναν άλλο που ήθελε να του κόψει τα πόδια επειδή περίσσευαν από το κρεβάτι.
Αν λέει αλήθεια, γιατί μερικοί έχουν την τάση να υπερβάλουν. Τι τύπος είναι ο Ελληνοαμερικάνος;
Δεν είναι κακός, αν και το όνομά του είναι δανεισμένο από τον κακό Ελληνοαμερικάνο που έχει πρωταγωνιστήσει σε αρκετές περιπέτειες του Τεν Τεν. Λέγεται Ρασταπόπουλος. Βρισκόμαστε δηλαδή σε μια κανονική κωμωδία σε όλα τα επίπεδα, όπου οι αναφορές είναι πάρα πολλές, και θεατρικές και στη λογοτεχνία και βεβαίως στην πραγματικότητα. Υπάρχει μια ειρωνεία γενική και προς όλες τις κατευθύνσεις. Μέχρι και απόπειρα για επανάσταση υπάρχει, αφού η Οινώνη θέλει να δοκιμάσει το στέμμα της Φαίδρας. Η άλλη φυσικά της λέει πως τα στέμματα δεν δανείζονται. Παρά τις συγκρούσεις, όμως,υπάρχει και μια τρυφερότητα, γιατί πρόκειται για ανθρώπινα πλάσματα. Η Οινώνη νανουρίζει τη Φαίδρα πριν κοιμηθεί, της τραγουδάει. Επίσης, όπως όλοι οι άνθρωποι, αυτές οι δυο μέχρι το τέλος ελπίζουν πως θα περάσει το καράβι, πως κάτι θα συμβεί, ή πως θα εμφανιστεί το κήτος μέσα από τη θάλασσα.
Μα θέλουν να εμφανιστεί το κήτος-φονιάς;
Η Φαίδρα θέλει να φαντάζεται ότι το τέρας σκότωσε τον Ιππόλυτο επειδή ήταν ερωτευμένο μαζί της. Παρόλο που είναι 3.000 ετών, θέλει να πιστεύει ότι μπορεί ακόμη να αρέσει. Εξάλλου το μόνο πράγμα που έχει κρατήσει από την προηγούμενη ζωή της είναι ένα κραγιόν. Όπως και η γυναίκα στις «Ευτυχισμένες μέρες»του Μπέκετ. Ο άνθρωπος σε όλες τις ηλικίες θέλει να αρέσει. Πρώτος εγώ.
Η Φαίδρα, πάντως, έχει μια δυναμία στους νεαρούς, απ’ ό,τι θυμόμαστε.
Α, ναι. Εκδηλώνει αμέσως ζωηρό ενδιαφέρον για το γιο του Ρασταπόπουλου, ρωτάει τι σπουδάζει κ.λπ. Και η Οινώνη της λέει «σκάσε, μην αρχίζεις πάλι τα ίδια». Γιατί έχουμε μια επανάληψη. Απλώς, επειδή ξέρουμε το τέλος -το οποίο είναι το έργο που βλέπουμε εμείς- ούτε της Φαίδρας θα της περάσει από το μυαλό να φύγει με τον Αμερικάνο. Γιατί να φύγει αφού θα έχουμε πάλι τα ίδια;
Γιατί να μη φύγει, έστω για την περιπέτεια;
Μα την περιπέτεια την έχουμε παρακολουθήσει κατά κόρον, την έχουμε πια βαρεθεί. Εκεί υπάρχει αν θέλεις μία ειρωνεία για τις επαναλήψεις αρχαίου δράματος, που λιγάκι έχουν παραγίνει εδώ και δεκαετίες. Όλες οι Ελληνίδες ηθοποιοί δεν ησυχάζουν αν δεν παίξουν Αντιγόνη ή Ηλέκτρα, που το βρίσκω ελαφρώς γελοίο.Έχει κάτι από σχολική γιορτή, όπου πρέπει όλες οι καλές μαθήτριες να πουν ένα ποιηματάκι. Έτσι έχει καταντήσει. Αρχαίο δράμα ανεβάζουμε όταν έχουμε κάτι να πούμε μέσα από το αρχαίο δράμα, δηλαδή όταν πρόκειται για πραγματική δημιουργία. Δεν επιτρέπεται τα αρχαία θέατρα, και ιδιαίτερα η Επίδαυρος, να χρησιμοποιούνται για παραστάσεις επιθωρησιακού χαρακτήρα και από θλιβερές ηθοποιούς όπως ήταν η Βουγιουκλάκη κι ένα σωρό άλλες. Δεν έχει κανένα δικαίωμα η Βουγιουκλάκη να πατάει το πόδι της στην Επίδαυρο. Εγώ συμφωνώ απολύτως με τη διεύθυνση του Φεστιβάλ που ανέβασε επιτέλους Μπέκετ - από μικρός ονειρευόμουν να δω Μπέκετ στο αργολικό θέατρο. Και θα ήθελα να δω εκεί και το «Περιμένοντας τον Γκοντό». Είναι σεβασμός στην Επίδαυρο το να ανεβάσει κανείς τις «Ευτυχισμένες μέρες». Αντιθέτως, το ανέβασμα της Αντιγόνης ή της Ηλέκτρας με πρωταγωνίστρια μια φωνακλού είναι γελοιοποίηση της κουλτούρας μας.
Σε τι πιστεύει η Φωφώ
Η δική σας Φαίδρα, μέσα στα 3.000 χρόνια της ζωής της, ασπάστηκε και το χριστιανισμό;
Όχι, όχι, έχει γλιτώσει. Ευτυχώς είναι από τις ελάχιστες Ελληνίδες που γλίτωσαν από τη λαίλαπα του χριστιανισμού. Στο ερημονήσι δεν πήγε ο Παύλος, τις έχουν ξεχάσει εκεί.
Στο «μ.Χ.», το βραβευμένο βιβλίο σας, που έγινε και μπεστ σέλερ, λέτε πως ο χριστιανισμός επέβαλε εμπάργκο στην μελέτη και τη διάδοση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Κι όμως, ήδη από τα πρώτα χρόνια ίδρυσης του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους έως και σήμερα, οι πιστοί χριστιανοί είναι οι πρώτοι που καμαρώνουν πως είμαστε απόγονοι του Σωκράτη. Θέλετε να πείτε πως αυτό είναι παράδοξο;
Κοιτάξτε, είναι ρομαντικές θεωρήσεις αυτές. Δεν έχω καμία ανάγκη να αισθάνομαι κληρονόμος ή απόγονος του Σωκράτη. Απόγονοι του Σωκράτη είναι αυτοί που τον έχουν μελετήσει και που ξέρουν καλά ελληνικά. Κατά τα άλλα, ο καθένας έχει την τρέλα του. Μπορεί κάποιος να πηγαίνει κάθε Κυριακή στην εκκλησία και να πιστεύει ότι σκέφτεται ελεύθερα. Ο καθένας πιστεύει ό,τι θέλει. Αλλά το ότι ένας από τους στόχους της Ελληνικής Επανάστασης του Ρήγα και διαφόρων άλλων ήταν να χειραφετηθεί η Ελλάδα όχι μόνο από την οθωμανική κυριαρχία, αλλά ταυτόχρονα και από την Εκκλησία, είναι γεγονός. Αυτό είναι το πνεύμα του Διαφωτισμού και το πνεύμα των επαναστατών του 1821, τους οποίους διόλου δεν ενέκρινε η Εκκλησία. Όσο για τη διδασκαλία της φιλοσοφίας, αυτή είχε απαγορευτεί το 520 μ.Χ. και ξαναρχίζει το 1860. Είμαστε θύματα αυτής της βαθύτατης αγραμματοσύνης. Μια χώρα στην οποία δεν διδάσκεται η φιλοσοφία επί 13 αιώνες είναι μοιραίο να πάσχει πνευματικά και να έχει μείνει πίσω. Αυτό συμβαίνει με την Ελλάδα δυστυχώς. Εδώ ανοίγουμε το λεξικό του Μπαμπινιώτη και τι βρίσκουμε μέσα; Ολόκληρο το Πιστεύω, μέσα σε πλαίσιο. Σε ένα καλό, ευρείας χρήσης λεξικό, περιλαμβάνεται μια προσευχή. Από πού κι ώς πού;
Δηλαδή -μια που μόλις πέρασε η περίοδος των εξετάσεων- αν σας έβαζαν έκθεση σχετικά με τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό, πώς θα αναπτύσσατε το θέμα;
Θα έλεγα πως το θέμα δεν υπάρχει. Πως είναι δύο τελείως αντίθετες έννοιες κι ότι είναι μύθος ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός. Πρόκειται για μια ακροδεξιά άποψη για την ιστορία. Θυμηθείτε το σύνθημα της χούντας «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών». Θέλω να πω ότι βεβαίως είναι μια ακροδεξιά άποψη για την ιστορία αυτή. Και ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός φυσικά δεν υπάρχει. Πρόκειται για ένα ηφαίστειο που εμείς έχουμε δημιουργήσει. Και το οποίο ελπίζω κάποτε να εκραγεί. Ο πολιτισμός είναι ή χριστιανικός ή ελληνικός.
Δυο λεπτά. Ο άγιος Κωνσταντίνος δεν μιλούσε ελληνικά και είναι αμφίβολο αν πίστευε στον θεό των χριστιανών. Κι όμως, η Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο. Αυτό δεν αποδεικνύει πόσο ανοιχτόμυαλοι και large είναι οι Ελληνορθόδοξοι;
Είναι μάλλον βέβαιο ότι δεν πίστευε στο θεό, στον Απόλλωνα πίστευε, αλλά κατάλαβε ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει το χριστιανισμό. Όχι, ακριβώς το αντίθετο, πόσο απατεώνες είναι αποδεικνύει. Αυτό αποδεικνύει. Από τη στιγμή που θεωρούν άγιο έναν άνθρωπο ο οποίος έσφαξε το γιο του και έπνιξε τη γυναίκα του μέσα σε βραστό νερό - πράγματα γνωστότατα αυτά... Πρέπει κανείς να ζει στην Ελλάδα, σε έναν κόσμο όπου επικρατεί εκκλησιαστική λογοκρισία για να μην ξέρει αυτά τα πασίγνωστα πράγματα – δηλαδή δεν υπάρχει ένα πανεπιστήμιο στο εξωτερικό που να μην ξέρουν ποιος είναι ο Μέγας Κωνσταντίνος. Απλώς, εμείς στην Ελλάδα δεν το ξέρουμε γιατί δεν θέλουμε να το μάθουμε. Δεν είναι λοιπόν ανοιχτοσύνη πνεύματος, είναι μια απάτη.
«Δεν ξέρουμε τι θα πει Αθήνα»
Στο διαδίκτυο κυκλοφορεί ένα κείμενο, το οποίο μάλιστα υιοθετείται και απο επίσημα χείλη, σύμφωνα με το οποίο υπάρχει ένα πρόγραμμα εκμάθησης ελληνικών της εταιρείας Apple που λέγεται Hellenic Quest. Το πρόγραμμα αυτό, λέει, προέκυψε από τη διαπίστωση των επιστημόνων ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές προχωρημένης τεχνολογίας δέχονται ως «νοηματική» γλώσσα μόνο την ελληνική, ενώ όλες τις άλλες γλώσσες τις χαρακτήρισαν «σημειολογικές». Τι νομίζετε εσείς, πρόκειται ή δεν πρόκειται για αστικό θρύλο;
Εντάσσεται σε μια πολύ παλιά παράδοση αυτό. Ανέκαθεν γίνονται προσπάθειες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη και αυτό από τον 16ο αιώνα , ο καθένας ισχυριζόμενος ότι η δική του γλώσσα είναι καλύτερη και παλαιότερη από τις άλλες. Περνάει ένας εθνικισμός και στο βάθος ένας ρατσισμός μέσα από τη μελέτη της γλώσσας. Αυτές οι θεωρίες είναι άκρως επικίνδυνες πολιτικά.
Θεωρείτε πως είναι περισσότερο επικίνδυνες, παρά κωμικές;
Κοιτάξτε να δείτε, να σας πω τι πιστεύω και νομίζω βάσιμα το πιστεύω – ότι καμία γλώσσα δεν είναι δημιούργημα ενός, μοναδικού λαού. Τα ελληνικά είναι δημιούργημα και άλλων λαών, των Πελασγών, για παράδειγμα. Και το συζητούσα αυτό πρόσφατα με Έλληνες γλωσσολόγους και αρχαιολόγους, και έμαθα ότι ένα σωρό λέξεις, όπως η ίδια η λέξη Αθήνα, Όλυμπος, Ιλισσός, Λυκαβηττός, Θήβα δεν είναι ελληνικές λέξεις. Η ετυμολογία τους μας είναι ακατανόητη. Μέσα στα ελληνικά υπάρχουν λέξεις τις οποίες δεν καταλαβαίνουμε. Δεν ξέρουμε τι θα πει Αθήνα. Όλυμπος δεν είναι ελληνική λέξη, δεν ξέρουμε την ετυμολογία της. Τι να κάνουμε; Θέλω να πω ότι όταν ισχυρίζεται κάποιος τέτοια πράγματα για τη γλώσσα του, όποια κι αν είναι αυτή, πρέπει να λάβει υπόψη του ότι η κάθε γλώσσα φέρει μέσα της την κληρονομιά λαών οι οποίοι έχουν σβήσει προ πολλού. Και ότι μοιραία μιλώντας μια οποιαδήποτε γλώσσα, μιλάμε ταυτόχρονα και μια ξένη γλώσσα.”
Ο Ρασταπόπουλος
Όσοι είναι λάτρεις τον κόμικς θα τον ξέρουν. Ο Ρασταπόπουλος είναι κομβικό πρόσωπο σε ορισμένες από τις ιστορίες του Τεντέν, τις εικονογραφημένες ιστορίες δηλαδή του τρομερού νεαρού διάσημου ρεπόρτερ που εξιχνιάζει πλήθος πολύπλοκές υποθέσεις τις οποίες σχεδίασε ο μετρ του σκληρού ντεκουπάζ Βέλγος Ερζέ.
Τι εστί Ρασταπόπουλος; Είναι μέγας απατεώνας, που πρωτοβρέθηκε απέναντι στον Τεντέν και την παρέα του στην ιστορία «Τα πούρα του Φαραώ». Έχει, πράγματι, αδυναμία στα πούρα, μάλλον δε προτιμά τα πολύ καλά Αβάνας. Και κυρίως, είναι ελληνικής καταγωγής. Ο Ερζέ, που συχνά έπαιρνε στερεότυπα της εποχής του για να τους δώσει καινούριο νόημα στα κόμικς του, είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι δανείστηκε ένα από τα διασημότερα: ότι οι Έλληνες που ζουν εκτός Ελλάδος, σε μεγάλο βαθμό, διακρίνονται για τον τυχοδιωκτισμό τους, ενδεχομένως και για εμπλοκή με μαφίες. Το κλισέ αυτό το ενέταξε στις ιστορίες του Τεντέν όπως το Χόλιγουντ υιοθέτησε ένα άλλο δημοφιλές κλισέ, ότι η μαφία της Νέας Υόρκης είναι αμιγώς ιταλική υπόθεση.
Ένας μύθος υιοθετεί μια πραγματικότητα ή μια δημοφιλή φήμη. Εκεί επάνω χτίζεται ο ήρωας κάποιας αφήγησης. Στην περίπτωση του Ρασταπόπουλου, πρόκειται για καθόλου απλοϊκό, πολύ σύνθετο ήρωα. Είναι λαθρέμπορος, αρχηγός εγκληματικών συμμοριών, συνεργάζεται με άνομα δικτατορικά καθεστώτα αλλά, ταυτόχρονα, είναι καλοπερασάκιας, σαδιστής, έχει ροπή προς την πολυτέλεια και του αρέσει να τον κολακεύουν. Έχει φέρει σε πάρα πολλές περιπτώσεις σε δύσκολη θέση τον Τεντέν αλλά και τον παντοτεινό φίλο του τελευταίου, τον καπετάνιο Χάντοκ (στο «μπαλονάκι», πάνω, τον ακούμε να εκτοξεύει τις περίφημες βρισιές του, βασιβουζούκοι, εκτοπλάσματα κ.λπ., στα αγγλικά).
Και γιατί Ρασταπόπουλος; Πώς να τον έλεγε δηλαδή; Παπαδόπουλο;
Info
ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ρόδου
Βασίλη Αλεξάκη, «Μη με λες Φωφώ»
Σκηνοθεσία: Γιώργος Οικονόμου
Σκηνικά - Κοστούμια:
Κώστας Βελινόπουλος
Μουσική: Νίκος Πορτοκάλογλου
Φωτισμοί: Ανδρέας Μπέλλης
Κινησιολογία: Εύα Καπάζογλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαριλένα Ρασιδάκη
Φαίδρα: Αντιγόνη Αμανίτου
Οινώνη: Χρήστος Βαλαβανίδης
Αγησίλαος: Φάνης Μουρατίδης
Ρασταπόπουλος: Αλέξανδρος Μυλωνάς
__
Το Σχολείον, Χώρος Α | 29 & 30 Ιουνίου 2008, 21:00
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου