Είναι ένας κλασικός πιανίστας που έχει το στυλ και την απήχηση ενός ροκ σταρ του 21ου αιώνα. Και κάτι παραπάνω – ο Τούρκος Φαζίλ Σάι είναι μια μουσική ιδιοφυΐα, που δεν χωράει ούτε σε μουσικά, ούτε σε πολιτισμικά κλισέ.
Από τον Αντώνη Σακελλάρη«Δεν είναι απλά ένας ευφυής πιανίστας, θα γίνει αναμφισβήτητα ένας από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του 21ου αίωνα», έγραψε γι’ αυτόν η γαλλική «Figaro». Και οι «Financial Times» της Γερμανίας, έκαναν λόγο για «το παιδί-θαύμα που εξελίχθηκε σε σούπερ σταρ». Ο Φαζίλ Σάι είναι σήμερα μόλις 38 ετών. Γεννημένος στην Άγκυρα το 1970, σπούδασε πιάνο και σύνθεση στο κρατικό Τουρκικό Ωδείο και στην ηλικία των 17 κέρδισε μια υποτροφία που τον οδήγησε να σπουδάσει για 5 χρόνια στο Ινστιτούτο Ρόμπερτ Σούμαν, στο Ντίσελντορφ, υπό την καθοδήγηση του Ντέιβιντ Λιβάιν. Από το 1992 ώς το ‘95 σπούδασε στο Ωδείο του Βερολίνου.
Τακτικός επισκέπτης των φιλαρμονικών της Νέας Υόρκης, της Αγίας Πετρούπολης, της Βαλτιμόρης και του Ισραήλ, έχει δει τα έργα του να ερμηνεύονται από τις μεγαλύτερες ορχήστρες του κόσμου και ο ίδιος έχει εμφανιστεί στα σημαντικότερα φεστιβάλ. Οι ζωντανές εμφανίσεις του έχουν χαρακτηριστεί ριζοσπαστικές, καθώς ο τρόπος ερμηνείας του σπάει τις νόρμες ενός κλασικού πιανίστα και πλησιάζει την κινησιολογία και την εκφραστικότητα ενός ροκ σταρ. Έχει δεχτεί πολλή κριτική για αυτές, καθώς οι πουρίστες οπαδοί της κλασικής μουσικής του προσάπτουν επιδειξιομανία και εξεζητημένη σκηνική παρουσία, αλλά, βέβαια, κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει για έλλειψη ταλέντου ή μουσικής υποδομής.
Ο Σάι, αγνοώντας όσους ζητούν προσήλωση στην κλασική φόρμα, επιμένει να γράφει μουσική που απομακρύνεται συνεχώς από αυτή και δανείζεται στοιχεία από την τουρκική παραδοσιακή μουσική, από τη new age και από την τζαζ. Οι δίσκοι του είναι άλλοτε κλασικίζοντες και άλλοτε ένα μοναδικό χαρμάνι ανατολίτικων αυτοσχεδιασμών, απελευθερωμένης τουρκικής ιδιοσυγκρασίας και δυτικού τρόπου σκέψης. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά άλλωστε, καθώς και ο ίδιος, κάτοικος (ή επισκέπτης;) τόσο της Κωνσταντινούπολης όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γερμανίας, είναι ένας άπατρις στην ουσία καλλιτέχνης, που συγκεντρώνει και μεταφράζει στη μουσική του αναφορές από τη δυτική του παιδεία, την αστική του προέλευση και την ανατολική του καταγωγή. Πειραματίζεται με τα όρια μεταξύ τεχνικού υπόβαθρου και αυτοσχεδιασμών, που φέρνουν στο μυαλό τις κινήσεις δερβίσηδων και την ηλεκτρισμένη πολυπολιτισμική ατμόσφαιρα της Κωνσταντινούπολης. Οι συνεργασίες του είναι, αν μη τι άλλο, ετερόκλητες, καθώς περιλαμβάνουν συμπράξεις με τις μεγαλύτερες φιλαρμονικές της υφηλίου, με την ποπ τραγουδίστρια Σερτάμπ Ερενέρ (ναι, ναι, την γνωστή νικήτρια της Eurovision), το δεξιοτέχνη των κρουστών Μπουρχάν Οκάλ (με τον οποίο θα εμφανιστούν στο μέγαρο, επιχειρώντας τζαζ αυτοσχεδιασμούς πάνω σε έργα των Χάιντν και Μότσαρτ), και τον βιρτουόζο του νέι Κουτζί Εργκουνέρ, με τον οποίο σχημάτισε το 2000 το World Jazz Quartet. Με το κουαρτέτο αυτό περιόδευσαν το 2000 στα μεγαλύτερα world και τζαζ φεστιβάλ, μεταξύ των οποίων και στο τζαζ φεστιβάλ του Μοντρέ, όπου έτυχαν αποθεωτικής υποδοχής.
Ανάμεσα στα καλύτερα έργα του, συμπεριλαμβάνονται το Ορατόριο του Ναζίμ, βασισμένο στην ποίηση του Ναζίμ Χικμέτ, το Black Hymns, το οποίο συνέθεσε όταν ήταν μόνο 16 ετών (!) και το ορατόριο Requiem for Metin Altiok. Παγκόσμιας αναγνώρισης έτυχαν οι διασκευές του Paganini Jazz και Rondo alla Turka του Μότσαρτ. Τα έργα του είναι αμέτρητα. Πρόκειται άλλωστε για ένα άλλοτε παιδί-θαύμα που έχει μετεξελιχθεί πλέον σε πρόσωπο αναφοράς της παγκόσμιας μουσικής, του οποίου το ταλέντο ξεπερνά τα στεγανά ενός συγκεκριμένου είδους και τα όποια γεωγραφικά ή πολιτιστικά σύνορα.
Πρόσφατα, ο Σάι έγινε η αφορμή να ξεσπάσει άλλη μια έριδα μεταξύ ευρωπαϊστών και ισλαμιστών στην Τουρκία. Σε μια αποστροφή του λόγου του, κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης σε γερμανικό κανάλι, δήλωσε ότι σκέφτεται πλέον σοβαρά να εγκαταλείψει για πάντα την Τουρκία. Σταθερά υπέρμαχος ο ίδιος του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας του, αναφερόταν στην περιορισμένη ελευθερία έκφρασης και στην ανάδυση των πλέον συντηρητικών χαρακτηριστικών της τουρκικής κοινωνίας. Και ενώ δεν υπήρξε καμία ιδιαίτερη αντίδραση από κρατικούς αξιωματούχους (ο υπουργός Πολιτισμούχαρακτήρισε τη δήλωσή του ανάξια λόγου), οι ευρωπαϊστές και οι ισλαμιστές τη χρησιμοποίησαν ως νέο πεδίο αντιπαράθεσης. Μερικοί παρομοίασαν την περίπτωση του Σάι με αυτήν του Ορχάν Παμούκ, τη στιγμή που ο ίδιος ανασκεύαζε τη δήλωσή του…
Info
Φαζίλ Σάι και Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης
Ωδείο Ηρώδου Αττικού | 30 Ιουνίου
Φαζίλ Σάι και Μπουρχάν Οτσάλ
Μουσείο Μπενάκη | 1 Ιουλίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου