Από την Άννα Μαρτίνου
Δεν δίνουν συνέντευξη ποτέ και σε κανέναν. Ίσως μοναδική εξαίρεση να υπήρξε η περίπτωση της δημοσιογράφου Έμιλι Γκριν των Νew York Τimes, η οποία το Σεπτέμβριο του 1994 τους υποσχέθηκε συνέντευξη-δείπνο και προφανώς η πρόταση θα φάνταζε άκρως δελεαστική για ένα περιπλανώμενο δίδυμο σαλτιμπάγκων. Και πάλι όμως δεν είναι το ζευγάρι από το οποίο θα αποσπούσε κανείς ζουμερές ιστορίες δημοσιότητας – που να μπορούμε, έστω, να τις κλέψουμε. Όσα γνωρίζουμε γι’ αυτούς είναι μέσα από το έργο τους και από άρθρα που έχουν γραφτεί ανά τις χώρες που μπάρκαραν με τη μαγική μπαγκαζιέρα τους, καθώς και από δηλώσεις των πιο «ομιλητικών» τέκνων τους.
Ο Τσάρλι Τσάπλιν φρόντισε να διαιωνίσει για τα καλά το είδος αλλά και την τέχνη του: τέσσερις γάμοι - έντεκα παιδιά. Ανάμεσα σε αυτή την καρπερή γενεαλογία, που σήμερα μετράει πληθώρα κωμικών, η περίπτωση της τρίτης κόρης Τσάπλιν, της Βικτόρια, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Και αυτό διότι ο καρπός της συνάντησης και του γάμου της με τον Ζαν-Μπατίστ Τιερέ κατάφερε να παραγάγει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα είδη ζωντανού θεάματος (le spectacle vivant), καθώς μαζί με τα παιδιά τους, Τζέιμς και Ορέλια, συνθέτουν έναν σύγχρονο περιοδεύοντα θίασο.
ΕΡΩΤΑΣ Α ΛΑ CIRQUE
Η ένωση του μέχρι τότε ηθοποιού Ζαν-Μπατίστ Τιερέ με τη Βικτόρια Τσάπλιν ήταν, για τους λιγότερο ρομαντικούς, η εκπλήρωση της καλλιτεχνικής του εμμονής να φτιάξει ένα τσίρκο επαναστατικό που θα έκανε «τον δεινόσαυρο που έκρυβε μέσα του να κουνηθεί». Εκείνος ανακαλύπτει μέσα από τον Τύπο της εποχής ότι η νεαρά Τσάπλιν θέλει να γίνει κλόουν. Εκείνη μόλις έχει γλιτώσει από το μακαρθικό κυνήγι μαγισσών. Τότε ο Ζαν-Μπατίστ θα της παρουσιαστεί ευθύς αμέσως μετά του οράματός του. Τα δυο πνεύματα εκπέμπουν κεραυνοβόλα συνδημιουργία και ακολουθεί γάμος.
Κάπως έτσι γεννιέται το Τσίρκο της Ημέρας (Le Cirque Bonjour) που κάνει στο πέρασμά του, το 1971, την Αβινιόν να παραμιλά. Το 1974, όμως, το ζευγάρι αποφασίζει να εγκαταλείψει νοικοκυριό και καλλιτέχνες και να αφεθεί στο νομαδικό πεπρωμένο Τσάπλιν, σαν δυο άλλοι περιπλανώμενοι Σαρλό. Το ντουέτο, και αργότερα με τα τέκνα κουαρτέτο, θα μεταμορφωθεί στο Φανταστικό Τσίρκο (Le Cirque Imaginaire), υποδηλώνοντας με αυτό το όνομα την απουσία της παραδοσιακής εξάρτυσης τσίρκου και περιοδεύοντας για δεκαπέντε χρόνια μέχρι την πρόσφατη μετονομασία του σε Αόρατο Τσίρκο (Le Cirque Ιnvisible). Σε μια περιοδεία τους η βροχή είχε καταφέρει να σβήσει από την αφίσα το όνομα του τελευταίου χώρου που θα παρουσίαζαν την παράστασή τους, οπότε και έπαιξαν σε έναν άδειο χώρο, μπροστά σε ένα αόρατο κοινό, εξ ου και η δεύτερη αντιπροσωπευτική ονοματοθεσία.
Τα νούμερα με τα πλουμιστά ντυμένα ζώα θα αντικατασταθούν από ένα «άμπρα-κατάμπρα» βεστιάριο και τα αξεσουάρ τσίρκου θα χάσουν την παραδοσιακή τους χρήση: τα ποδήλατα εφοδιάζονται με πανοπλία αλόγου και οι ακροβάτες προχωρούν πάνω αλλά και κάτω από το σχοινί. Η Βικτόρια και ο Ζαν-Μπατίστ επιδίδονται στην εξερεύνηση της φιλοσοφικής λίθου μέσα από μια σειρά μεταμορφώσεων: άσε την όρασή σου ελεύθερη να δώσει μόνη της το νόημα στα πράγματα.
ΜΙΑ ΠΟΛΥΜΟΡΦΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Το να έχουν γονείς σαλτιμπάγκους και ένα παππού ηθοποιό, σκηνοθέτη, παραγωγό, συνθέτη, έκανε τον Τζέιμς και την Ορέλια ενστικτωδώς να μειώσουν το άνοιγμα του καλλιτεχνικού τους ορίζοντα. Εκείνος τελειοποιεί τα ακροβατικά του, το βιολί και τη μαγεία, ενώ εκείνη ασχολείται κυρίως με τον χορό και το τραπέζιο τσίρκου (κόβω κεφάλι - ενώνω κεφάλι).
Ο Τζέιμς είναι σήμερα συγγραφέας, σκηνοθέτης, κωμικός και σκηνοθετεί στην ομάδα του Hanneton από το 1998. Τσίρκο, θέατρο, χορός και μουσική ενώνονται για να προσφέρουν υψηλού επιπέδου ζογκλερικά νούμερα. Η καριέρα της Ορέλια ξεκινά από τα νεοϋρκέζικα καμπαρέ στο πλάι των Tiger Lilies, κλείνοντας το μάτι στο πέρασμα του παππού Τσάπλιν από τα μιούζικ χολ, ενώ αργότερα δεν θα αργήσει να γίνει παραγωγός της δικής της παράστασης Oratorio.
O Τζέιμς και η Ορέλια πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια εφευρίσκοντας τους εαυτούς τους μέσα στις παραστάσεις των γονιών τους, όπως κι εκείνοι κάποτε με τη σειρά τους ανέπτυξαν αρκετές δεξιότητες μέχρι να ανακαλύψουν το δικό τους ιδιαίτερο ταλέντο: Ο πατέρας τους υπήρξε ηθοποιός και διευθυντής μιας καλλιτεχνικής κολεκτίβας πριν αφιερωθεί στην τέχνη του τσίρκου. Ενώ η Βικτόρια Τσάπλιν, αξιοποιώντας την κλασική μουσική της παιδεία και τον χορό, στη συνέχεια επιδόθηκε στον ρόλο του κλόουν και κατόπιν στη σκηνοθεσία και τη χορογραφία, καλλιεργώντας παράλληλα τη θαυμαστή ικανότητά της στην κατασκευή κοστουμιών.
«ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ: ΕΥΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΑ»
Η οικογενειακή δουλειά είναι μια παράδοση που οφείλεται στον Τσάρλι Τσάπλιν, ο οποίος επιθυμούσε να εμφανίζει τα πολυάριθμα παιδιά του σε όλες τις ταινίες του. «Οι σχέσεις της οικογένειάς μας βασίζονται σε σχέδια που μπορούμε να υλοποιήσουμε μαζί. Η σκηνή είναι για μας ένας τρόπος για να επικοινωνούμε» εξομολογείται η Ορέλια, η οποία σε κάποια φάση βρέθηκε στην Αμερική προκειμένου να ξεφύγει από την μποέμικη ζωή των γονιών της, αλλά και πάλι προσέτρεξε στο ταλέντο της μητέρας της για τη σκηνοθεσία και τη χορογραφία του Oratorio. «Εκείνη έχει τις ιδέες, μπορεί και φτιάχνει αξεσουάρ από κομμάτια σπάγκου και εγώ είμαι το σχοινί όλων αυτών που τα συνδέει» – «το υλικό» θα προσθέσει η μητέρα της.
Ο Τζέιμς, αν και πιο «απογαλακτισμένος», εκμεταλλεύτηκε κι εκείνος παρ’ όλα αυτά την εκπληκτική δεξιοτεχνία της Βικτόριας στην κατασκευή των κοστουμιών και στις τρεις παραστάσεις που έχει ανεβάσει ο ίδιος. «Μια τέτοια κληρονομιά δύσκολα την αγνοείς. Με έχουν καθορίσει οι παιδικές μου εμπειρίες, αλλά έχω εμπιστοσύνη στη διαίσθησή μου». Φοβερός μίμος, ο γιος Τιερέ παραδέχεται πως «η ικανότητά μου στα ακροβατικά και στη μαγεία δεν είναι παρά ένα τέλειο προσωπείο, μα δεν μπορώ να είμαι συνέχεια βυθισμένος στην μπανιέρα τους».
ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΤΣΑΠΛΙΝ - ΤΙΕΡΕ
Από τι συνίσταται το βασίλειο Τσάπλιν - Τιερέ; Από ιστορίες δίχως λόγια, από φανταστικές περιπλανήσεις, από συνειρμικές εικόνες και ατελείωτες μεταμορφώσεις. Η Βικτόρια κατάφερε να εμφυσήσει στα παιδιά της την ικανότητα της αστραπιαίας μετάβασης από τη μια μορφή στην άλλη. Στο Αόρατο Τσίρκο ο Ζαν-Μπατίστ και η Βικτόρια Τσάπλιν μεταμορφώνουν ό,τι αγγίζουν και αποσυντίθενται και οι ίδιοι για να ανασυγκολληθούν: μια κυρία ντυμένη με λευκά πανιά γίνεται ένα πολεμικό άλογο, ενώ ένας σωρός από ομπρέλες παίρνει ανθρώπινη μορφή. Ένα χαμηλό τραπεζάκι ξαφνικά είναι σαλιγκάρι και μια αράχνη στιγμιαία γίνεται θάλασσα.
Διαχωρίζοντας το στυλ του ο Τζέιμς από το γονεϊκό μοτίβο αρνείται να κάνει τον θεατή απλά «πελάτη του θαυμασμού» και σκαρώνει παραστάσεις που είναι ολόκληρες έρευνες, παζλ που συναρμολογούνται και ισορροπούν μεταξύ μυστηρίου και ολοκληρωμένων υποθέσεων συσχετίζοντας τα πράγματα: «Είναι αυτό που δεν πρέπει να ανοίγουμε κάτω από την πόρτα των σπιτιών… αυτό που μας προστατεύει από τις κακοκαιρίες μας… αυτό επίσης που το κλείνουμε όταν όλα έχουν τελειώσει… και εκείνο που δεν μπορεί να αναποδογυρίσει το σακάκι του αν και συσπάται… και γίνεται μια έκλειψη βροχής… μια ομπρέλα (γαλλιστί ομοιοκαταληκτεί: pluie… parapluie).
Η Ορέλια, όντως ενεργό ακόμα μέλος της οικογενειακής κομπανίας του Αόρατου Τσίρκου, λέει πως «είναι στοιχεία που προσθέτουμε και ενσωματώνουμε σε κάθε παράσταση ανάλογα με τη διάθεσή μας και τη χώρα που επισκεπτόμαστε». Ενώ ο τελειομανής πατέρας Ζαν-Μπατίστ Τιερέ, ο οποίος μέσα σε 30 χρόνια έχει ανεβάσει τρία έργα διατείνεται πως «θα μου έφτανε ένα και μόνο έργο να παίζω, το οποίο κάθε φορά θα τελειοποιούσα». Αντιθέτως, ο γιος Τιερέ, συνεπαρμένος από την ανάγκη του να παρουσιάσει ό,τι κατασκευάζει στο κοινό, μετράει ήδη τρία έργα μέσα σε 10 χρόνια. Του χρειάστηκε ακριβώς το 1/3 του χρόνου που πήρε στους γονείς του να ανεβάσουν τον ίδιο αριθμό έργων. Ένα σκορ που είναι ακόμα πολύ μακριά από το ρεκόρ του παππού: 70 ταινίες μέσα σε 50 χρόνια. Βέβαια, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το γένος Τσάπλιν θα συνεχίσει να συναρπάζει ανά τον κόσμο, όντας ο πιο ασκητικός αλλά και ο πιο φαντασμαγορικός θίασος του κόσμου. Σε οικογενειακή συσκευασία. Vive le spectacle!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου