Editorial

Στάσου πλάι μου
Τι είναι η Ευρώπη μας, μην είναι οι κάμποι; Όσο απομακρύνεται η μετεξέλιξη της σημερινής, λιγάκι βαλτωμένης, Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μεταεθνικό αστερισμό (σύμφωνα με την ορολογία του Γιούργκεν Χάμπερμας), τόσο το ευρωπαϊκό όνειρο αρχίζει να θολώνει. Τι είναι, λοιπόν, η Ευρώπη μας; Μια μεγάλη,ενιαία αγορά; Ένας περίκλειστος οργανισμός εθνικών κρατών με αντικρουόμενα συμφέροντα;
Συνασπισμός συμφερόντων των παλιών χωρών – με την προσθήκη μερικών καινούργιων; Το φρούριο της συνθήκης Σένγκεν;
Για ορισμένους πολίτες που οραματίστηκαν και συνεχίζουν να ελπίζουν στην ευρωπαϊκή ιδέα, Ευρώπη σημαίνει μια κοινότητα δικαίου, οι πολίτες της οποίας απολαμβάνουν την ελευθερία τους: στην εργασία,στη δημιουργία, στην έκφραση, στις μετακινήσεις, στο επιχειρείν. Ένας χώρος που προάγει το δικαίωμα στη διαφορά. Η οικοδόμηση της μεγάλης, δημοκρατικής, οραματικής Ευρώπης, σημαίνει όλο και περισσότερη ετερότητα. Ετερότητα σημαίνει πολιτιστικός πλούτος – αρμόζει σε ευημερούσες κοινωνίες
αλληλεγγύης, όπως η ευρωπαϊκή, τα μέλη των οποίων αλληλοσυμπληρώνονται. Όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι, έτσι συνόψιζε ένα παλιότερο σύνθημα την ιδανική Ευρώπη.
Η ευμάρεια και η ελευθερία είναι σημαντικό κίνητρο, ιδίως για ανθρώπους που δεν έχουν ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ανέκαθεν, οι άνθρωποι μετακινούνταν στην αναζήτησή τους. Τα τελευταία χρόνια, η ευμάρεια και η ελευθερία της Ευρώπης έχουν γίνει σημαντικό κίνητρο για μεγάλα πλήθη ανθρώπων οιοποίοι, στις πατρίδες τους, μόνο τη μιζέρια και το φόβο έχουν να περιμένουν. Μοναδική ελπίδα για πολλούς από τους ανθρώπους αυτούς, η Δύση. Όχι ο παράδεισος, αλλά σίγουρα ένας τόπος για να
αρχίσουν να ελπίζουν ξανά.
Από το 1989, από την πτώση του Τείχους, απ’ την εποχή της κατάρρευσης των κομμουνιστικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης, η Δύση έζησε αρκετά μεταναστευτικά κύματα. Τα τελευταία χρόνια, σωστά ανθρώπινα κοπάδια, οι μετανάστες που με κάθε τρόπο, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους,φτάνουν στα μέρη μας έρχονται από την Ασία και την Αφρική.
Δεν καταφέρνουν όλοι να περάσουν τις ευρωπαϊκές πύλες. Και πολλοί απ’ όσους το καταφέρνουν,ζώντας σε συνθήκες παρανομίας, πέφτουν συχνά θύματα της ανθρώπινης απληστίας και της εκμετάλλευσης. Πολλοί απ’ αυτούς το προτιμούν κι αυτό, από το να αναγκάζονται να ζουν σε συνθήκες υπό το μηδέν, ανέστιοι, περιφρονημένοι (δείτε, π.χ., τις συνθήκες υπό τις οποίες ζουν οι αναγκαστικοί κάτοικοι του παλαιού Εφετείου στο κέντρο της Αθήνας, στο ρεπορτάζ των σελίδων 18-23 που κράτησε τρεις ολόκληρους μήνες), κατ’ ανάγκην συσσωρευτές μίσους για τους τόπους που τους υποδέχτηκαν
όπως τους υποδέχτηκαν, ή, πάλι κατ’ ανάγκην, ευμεταχείριστο υλικό κυκλωμάτων παρανομίας που τους εκμεταλλεύεται.
Ξέρω, ξέρω. Δεν είναι μόνο η ανάγκη ή οι συνθήκες που γεννούν την εγκληματικότητα. Πολύ ευκολότερα αναπτύσσουν βίαιες συμπεριφορές άνθρωποι χωρίς παιδεία, γαλουχημένοι σε ένα βίαιο περιβάλλον ή από μια βίαιη εκδοχή της θρησκείας. Όσοι δεν έχουν τίποτα να χάσουν μπορούν ανέτως να δουλέψουν για μια μαφία. Κι όσοι δεν έχουν πού να πάνε, στο τέλος καταλήγουν στα γκέτο. Έτσι συνέβαινε πάντα.
Όπου πέφτουν ξύλα, πέφτουν και πριονίδια.
Από την άλλη, αντιμετωπίζοντας όλους αυτούς τους ανθρώπους αποκλειστικά ως φορείς μιας απειλής,απλώς δηλητηριάζουμε τις ζωές μας καταρρακώνοντας τις αρχές μας. Σύμφωνοι. Οι πολιτικές για τη μετανάστευση πρέπει να γίνουν πιο συγκεκριμένες, είναι λάθος να λες ότι μπορείς να φιλοξενήσεις ανθρώπους όταν δεν μπορείς να το κάνεις με αξιοπρέπεια. Αλλά πάλι, είναι σωστό, με πρόσχημα το φόβο, να οχυρώνεις τη βόλεψή σου σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον; Στην αποστείρωση, δεν υπάρχουν ούτε ετερότητα ούτε ανοιχτοί ορίζοντες ούτε ελευθερία, εντέλει ούτε ευμάρεια. Και υπάρχει Ευρώπη χωρίς ανοιχτούς ορίζοντες, ελευθερία, ευμάρεια, χωρίς το δικαίωμα στη διαφορά; Χωρίς πολιτιστικές οσμώσεις, χωρίς αλληλεπιδράσεις, χωρίς πολυγλωσσία, χωρίς πολυπολιτισμικότητα;
Υπάρχουν φωνές που ακούγονται δυνατά. «Έξω», φωνάζουν. «Θα αλλοιωθεί η ταυτότητά μας», «θα μας κάνουν κιμά», «θα μας εξαφανίσουν». Είναι φωνές φανατισμού. Ο ξένος, ο άλλος, ο διαφορετικός δεν φέρνει έναν πολιτισμό που θέλει να μας καταπιεί – όπως δεν κατάπιε την περίφημη ιδιοπροσωπία μας λίγα χρόνια νωρίτερα η παγκοσμιοποίηση. Φέρνει τα δικά τους κοιτάσματα πολιτισμού, έτοιμα να μπολιαστούν στον δικό μας τρόπο ζωής, στις δικές μας τέχνες, στη δική μας ζωή. Στην πλειονότητά τους οι ξένοι ελπίζουν ότι θα τους δεχτούμε στο δικό μας σύστημα αξιών, θα τους αφήσουμε να γευτούν μαζί
μας την κατάκτηση της ελευθερίας, θα τους αφήσουμε να πουν τις δικές τους ιστορίες, να τραγουδήσουν τα δικά τους τραγούδια – θα τραγουδήσουμε μαζί, θα βάλουμε κι αυτούς στις δικές μας ιστορίες.
Στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών, υπάρχει πολύς δημιουργικός χώρος για τον άλλο, τον διαφορετικό – τον ξένο, αλλά όχι μόνο. Ο Ρασίντ Ουραμντάν μιλάει με πάθος για ταυτότητα και στοιχειώδη ατομικά δικαιώματα, για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ο Γκι Κασίερς ανασύρει ένα κείμενο του Κλάους Μαν για να αφηγηθεί πόσο επίκαιρο είναι να πολεμάμε τις ιδέες του ολοκληρωτισμού. Η Ορχήστρα της Piazza Vittorio ανακαλύπτει τον δικό της ξεχωριστό ήχο ανακατεύοντας τις μουσικές επιρροές ανθρώπων απ’ όλες τις φυλές κι όλα τα χρώματα. Ο συνθέτης των Όσκαρ Γκουστάβο Σανταολάγια ξανανεβάζει στη σκηνή του τάνγκο τα αστέρια που έλαμψαν στην Αργεντινή τα μέσα του περασμένου αιώνα. Και το Τροχόσπιτο ανεβάζει στη σκηνή αυτούς που κερδίζουν το ψωμί τους χάρη στη μουσική. Όλοι οι παραπάνω απέχουν από τον γενικό κανόνα – αλλά ξεχωρίζουν, για αυτό που έχουν συνεισφέρει στον πλούτο της κοινωνίας μας, της κουλτούρας μας, της καθημερινότητάς μας.
Διαφέρω από σένα, το ξέρω. Ε, και; Στάσου πλάι μου.

Ηλίας Κανέλλης